Page 130 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 130
تاریخ،فرهنگوهنراستانایلام
باستا نشناختی دیگری نیز وجود دارد که گویای نام و نسب آنان باشد؟ این شواهد در کجا
قابل جست‌وجو بوده و چرا در یک منطقه و مکان خاصی قرار دارند؟ فرضیات پی شرو این
بود که با توجه به تمرکز حکومت والیان فیلی در ایلام ،این شواهد را باید در کانون اصلی
قدرتشان که قلعه والی بوده و همچنین در مسیر شا‌هراه‌های ارتباطی و محورهای پرتردد
جست‌وجو نمود .این مقاله به روش توصیفی و با رویکردی میدانی و همچنین مطالعات نظری
انجام‌شده است .هدف اصلی این پژوهش شناسایی شواهد باستا نشناختی مرتبط و معرفی بهتر
آنان به‌منظور آشنایی بیشتر با بخشی از تاریخ‌معاصر و یادگارهای فرهنگی استان ایلام بوده
است .نتیجه تحقیق نشان داد که از مجموع سنگ‌نوشته‌های عهد والیان ،دو سن گنوشته وجود
دارد که علاوه بر آنکه گویای نام ونسب‌شان می‌باشد ،مدارک بسیار مهمی برای شناخت بیشتر
حاکمان فیلی و برخی اقدا مهای انجا مشده در پهنة حکومتشان به‌شمار م یروند.
واژه‌های کلیدی :ایلام ،والیان فیلی ،تبارشناسی ،سنگ‌نوشته‌ها.
.1مقدمه
در میان مدارک و شواهد باستان‌شناسی ،سنگ‌نوشته‌ها در زمرة مدارک و اسناد مهم و
معتبر تاریخی به‌شمار م یروند که مطالعة آن‌ها به شناخت بهتر ویژگی‌های اجتماعی ،فرهنگی،
سیاسی و اقتصادی و ...منجر می‌شود .در تاریخ نواحی غربی کشور ،خصوص ًا استان ایلام،
سا لهای 1210تا 1304ق ،ب هدلیل پیدایش حاکمانی مستقل تحت عنوان والیان فیلی پشتکوه
و نقششان در تحولات اجتماعی ،سیاسی و فرهنگی ،این مقط ِع زمانی بسیار مهم ب ه‌شمار
م یرود .آثار و ابنیة برجای‌مانده از دوران زمامداری والیان ،خصوص ًا چند سن گنوشته از دو
تن از آخرین آن‌ها ،علاوه بر آنکه روایتگر برخی اقداماتشان بوده ،از دیدگاه باستان‌شناختی
مدارک ارزشمندی برای شناخت نام‌ونسب و تبارشناسی‌شان به‌شمار م یرود .استان کنونی
ایلام تا قبل از دوران قاجار ،بخشی از سرزمین و قلمرو وسیع تحت حاکمیت اتابکان لُر
کوچک به‌شمار رفته و مرکز حکومتشان خر مآباد بود .پس از روی کار آمدن قاجاریه (زمان
سلطنت آغامحمدخان) این سرزمین به دو قسمت پشتکوه (ایلام) و پیشکوه (لرستان) تقسیم
شد .این زمان (سا لهای 1210تا 1304ق) ،مصادف با پیدایش حاکمان مستقلی تحت عنوان
والیان فیلی پشتکوه بود که درنتیجة رخدادها و تحولات سیاسی در ایران ،در صحنة تاریخ
سرزمین ایلام پدیدار شده و در تحولات اجتماعی ،سیاسی و به‌ویژه فرهنگی‌نقش مهمی
128
