Page 55 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کرمانشاه
P. 55
مطالعهایکونوگرافیمهرهاواثرمهرهایپیشازتاریخحوزۀ فرهنگیزاگرسمرکزی
اثر ُمهرهای زاگرس‌مرکزی از چه نوع ُمهرهایی هستند؟ نق شمایه‌های ب هکار رفته در ُمهرهای
تپة زاگر س مرکزی از چه ویژگی ،ارزش و پیا مهای بصری برخوردار بوده و از چه الگوهای
نمادینی پیروی کرده است؟
روش پژوهش :بررس ِی تطبیقی و تحلیل نقوش در قیاس با یافته‌های سایر محوط ههای
هم‌افق با گیان در اسلوب و گونة نقش‌مایه‌ها خواهد بود.
پیشینه پژوهش :پیشینة پژوهشی ُمهر و اثر ُمهر و همچنین شمای لنگاری ُمهرهای
اولیه (روستانشینی و شهرنشینی) را می‌توان چنین بیان کرد :از مهمتری نآثار پژوهشی که
تاکنون در مورد ُمهرهای ایران صورت پذیرفته ،اثری با عنوان « ُمهرهای شوش» از پیر‌آمیه
است که به بررسی و مطالعة ُمهر و اثر ُمهرهای به‌دست‌آمده از محوطة شوش پرداخته است
( ،)Amit,1972در ادامه ،کتابی با عنوان تاریخ ُمهر در ایران از ملکزاده بیانی منتشر شده (بیانی،
،)1363که به بررسی ُمهرهای ایران از هزارة چهارم تا هزارة اول ق.م .پرداخته و شمای لنگاری
منسجمی از ُمهرهای نخستین تا هزارة اول ق.م و یافته‌هایی از تپه‌هایی مانند شوش ،سیلک،
حصار ،قبرستان‌و ...ارائه داده است؛ کتاب ُمهرهای حسنلو از دیگر کتب ُمهرپژوهی است که
به گون هشناسی انواع ُمهرهای مکشوف از محوطة «حسنلو» در شمال‌غرب ایران پرداخته است
(مارکوس .)1387 ،اما طی چند دهة اخیر مطالعات جدیدتری از سوی پژوهشگران مختلف با
نگاهی متفاوت و ریزبینانه به گونه‌شناسی ،شمای لنگاری ،تحلیل و بررسی نق شمایه‌های ُمهرها
و اثر ُمهرها انجام شده است که ا زآ نجمله می‌توان به پژوه شهایی مانند :بررسی ُمهرهای
عصرآهن شمال و شمال‌غرب ایران (مترجم ،)1375 ،معرفی و تحلیل نقوش ب هکاررفته
بر ِگل‌نبشته‌های آغازایلامی؛ اثر ُمهرهای‌آغازایلامی (بیک‌محمدی و بیک‌محمدی،)1390 ،
مطالعه و تحلی لگون هشناختی اثر ُمهرهای دورة سلوکی (نیکنامی و همکاران )1394 ،و...
اشاره کرد که نقطة عطفی بر پژوهش‌های ُمهرهای ادوار مختلف ایران است.
.2پیدایش ُمهر
براساس مدارك موجود ،قدیم یترین نمونة ُمهرها از محوط ههای باستانی کشورهای سوریه،
فلسطین ،لبنان،آناطولی ،عراق و ایران ب هدست آمده است ( .)Rashad, 1990 : 235بر این اساس،
که نترین نمونة ُمهرها از «چاتال هویوک» در ترکیه ب هدس تآمد که البته هی چگونه نقشی از این
ُمهرها بر روی مواد نرم یافت نشده است؛ احتمال ًا ُمهرهای اولیه کارکرد چش مزخم یا تزیینی
53
