Page 1 - فصل اول-جغرافیای تاریخی/ استان کردستان

‫بهرة اول‪ :‬وجوه تسمیه‬

‫محمدابراهیم زارعی‬

‫سیروان محمدی‬

‫واژة کردستان ترکیبی از واژة «کرد» و پسوند «ستان»‪ 1‬بهمعنی محل است‪ .‬به این دلیل که کردستان محل سکونت کردها بوده‬
‫این واژه متداول گشته است‪ .‬کلمة کردستان نخستین بار در دورة سلجوقیان متداول شد و از این دوره به بعد رسماً آن را در دفاتر‬
‫دیوانی ثبت کردند‪ .‬حدود و قلمرو کردستان را ولایت عراق عرب‪ ،2‬خوزستان‪ ،‬عراق عجم‪ ،3‬آذربایجان و دیاربکر دانسته و‬
‫شانزده ولایت را جزء آن برشمردهاند (مستوفی قزوینی‪ .)109 :1381 ،‬درحالیکه کردستان پس از ایلخانان‪ 4‬به بخشهایی تقسیم‬
‫شد و مهمترین بخش آن کردستان امروز است که مرکز حاکمیت خاندان محلی اردلان‪ 5‬با مرکزیت سنندج شد‪ .‬بنابراین‪ ،‬واژة‬
‫کردستان در ادبیات جغرافیای سیاسی و اداری ایران بعد از صفویه به ناحیه‪ ،‬ایالت یا استان اطلاق میشد و بخش عمدة استان‬

‫کردستان امروزی را دربرمیگرفت (زارعی‪.)24 :1392 ،‬‬

‫‪ .1‬پسوند فارسی برای معنای (جا‪ ،‬محل و مکان) با ریشه هندوایرانی که با واژگان دارای ریشه هندواروپایی ‪ Status, State‬همریشه است‪.‬‬
‫‪ .2‬منطقهای در آسیای غربی و محدودة بین کشورهای امروزی ایران‪ ،‬ترکیه‪ ،‬سوریه‪ ،‬اردن‪ ،‬عربستان سعودی‪ ،‬کویت و متصل به مرز آبی کوچکی در‬

‫خلیجفارس‪.‬‬
‫‪ .3‬ناحیهای در مرکز ایران که گمان میرود تسمیة اراک امروزی ریشه کهن آن باشد‪ .‬بهطورکلی‪ ،‬محدود در رشتهکوههای البرز‪ ،‬زاگرس‪ ،‬کویر شرقی و‬

‫‪ ...‬اصفهان است‪.‬‬
‫‪ .4‬سلسلهای از تبار مغول به سرکردگی هلاکوخان که در فاصله سالهای ‪ 654‬تا ‪750‬ه‪.‬ق به بخشهای مهمی از ایران حکومت کردند‪.‬‬
‫‪ .5‬خاندان اردلان ازجمله خاندانهای کرد هستند که از نیمة قرن هفتم تا اواخر قرن سیزدهم هجری قمری بر قسمتهایی از مناطق کردنشین ایران‬
‫حکومت میکردند‪ .‬حوزة متصرفی و شناختهشدة اردلان در کردستان ایران‪ ،‬استان کردستان کنونی به مرکزیت سنندج‪ ،‬دیواندره‪ ،‬سقز‪ ،‬کامیاران‪ ،‬مریوان‪،‬‬
‫گروس (بیجار)‪ ،‬اسفندآباد (قروه امروزی)‪ ،‬سنقر و توابعی همچون اورامان لهون‪ ،‬تخت‪ ،‬ژاورو و دیگر نقاطی که ورای سیروان گستره اراضی را با همان‬

‫نام اورامان تشکیل میداد‪ ،‬بوده است‪.‬‬