Page 29 - فصل اول-جغرافیای طبیعی/ استان کردستان
P. 29
/ 29استان کردستان
مناظر متنوعی در ارتباط با تودههای نفوذی ،آتشفشانی و رسوبی شکل گرفته است .بخشهای مرتبط با ایران مرکزی که
مناطق شرقی و شمالشرقی استان را در بر میگیرد ،بیشتر از سازندهای سستی تشکیل شده است که بارزترین خصوصیت
آنها وجود اشکال و عوارض مرتبط با عملکرد شدید رودخانهها و جریانهای سطحی است.
قلمرو استان کردستان را ازنظر زمینشناسی میتوان به سه ناحیه تقسیم کرد:
ناحیة شرقی و جنوبشرقی :تمامی منطقة قروه ،بیجار و تکاب را در برگرفته که ازنظر زمینشناسی متأثر از روندهای
حاکم بر ایران مرکزی است.
ناحیة مرکزی و شمالی :در حقیقت ادامة جنوبی کوههای غربی است ،حد جنوبی این ناحیه را تقریب ًا تا محور سنندج
مریوان میتوان ادامه داد .ازنظر زمینشناسی ایران ،این ناحیه جزو کمربند اسفندقه -مریوان (سنندج -سیرجان)
است.
ناحیة جنوبی و جنوبغربی :کل ًا منطقة جنوب مریوان بهموازات روند اصلی زاگرس تشکیل شده ،تقریب ًا بهموازات
محور کامیاران -مریوان ادامه داشته و به کوههای بیستون در کرمانشاه متصل میشود .این ناحیه را میتوان زاگرس
شمالی نامگذاری کرد.
.2تشکیلات زمینشناسی (سازندها ،توالی رسوب و چینهشناسی)
الف) دوران پالئوزوئیک
واحدهای سنگی متعلق به دوران اول در استان کردستان متشکل از چهار سازند سلطانیه ،سازند باروت ،سازند لالون و
سازند میلا است.
سازند سلطانیه :مرز دوران پرکامبرین دوران پالئوزوئیک از داخل سازند سلطانیه عبور میکند ،بدینسبب ،سازند سلطانیه
متعلق به پرکامبرین است .این سازند که به آن دولومیت سلطانیه نیز میگویند ،در حوضة آبریز رودخانه زرینهرود
بیرونزدگی دارد و ازنظر سنگشناسی از سنگ دولومیت با لایهبندی منظم و زردرنگ با چرتهای فراوان سیاه و سفید
همراه است.
سازند باروت :سازند باروت ازنظر سنگشناسی شامل شیلهای رسی سیلتی و ماسهای دانهریز و بهشدت میکادار با رنگ
ارغوانی است که در آن رنگهای سبز ،خاکستری ،بنفش و سیاه نیز دیده میشود .در داخل این شیلها ،میان لایهای
متعدد از سنگ دولومیتی ،سنگ آهکی به رنگ خاکستری تا زرد دیده میشود .ازنظر دیرینهشناسی ،در آن فسیلهای
استروماتولیت ،بهویژه جنس کولنیا و کیسهتنان ابتدایی یافت شده است .گسترش این سازند در محدودة سقز است.
سازند میلا :نهشتههای سازند میلا در بخش شمال شهر سقز بهصورت پراکنده و محدود ،بیرونزدگی دارد .این سازند از دو
بخش تشکیل شده است .ابتدا لایههایی از سنگ دولومیت ،سنگآهک دولومیتی لایهای و سپس سنگآهک با
لایهبندی واحد 50تا 150سانتیمتر به رنگ خاکستری تیره و متبلور با باندهای نازک چرتدار که سنگآهکها و
سنگآهک دولومیتی حاوی فسیلهای براکیوپود و تریلوبیت هستند .بخش فوقانی شامل سنگآهکهای ماسهسنگی
متبلور خاکستری تیره غنی از انواع فسیلهای براکیوپود و شیل و شیلهای سیلتی قهوهای تیره نازکلایه است (سازمان
مدیریت و برنامهریزی استان کردستان ،1397 ،ج.)184 :1 .
