Page 30 - فصل اول-جغرافیای طبیعی/ استان کردستان
P. 30
جغرافیای طبیعی30 /
کهنترین سنگهای منطقه در شمالغربی منطقه قرار دارند .این سنگها که تا اندازهای دگرگون شدهاند ،ضخامت 3173
متر از دامنههای شمالی کوههای چهلچشمه را تشکیل میدهند که جنس سنگهای یادشده از فیلیت و شیست تشکیل شده
و در میانههای آنها آهکهای مرمری با آثار فسیل دولومیتهای بلورینشده دیده میشود .سنگهای متافورمیک دیگری
در شرق دهکدة زاغه ،کوه پیرمحمود را تشکیل میدهند ،این سنگها همه از فیلیت و شیست شکلگرفته و با لایههای
دولومیت و آهکهای چرتدار و بلورین بهطور همساز پوشیده شدهاند.
ب) دوران مزوزوئیک
تریاس -ژوراسیک :دوران مزوزوئیک یکی از مهمترین دوران تحولات زمینشناسی ایران به شمار میآید .در این
دوران ،حوضة رسوبی زاگرس که استان کردستان در آن قرار دارد ،تشکیل شده و به حداکثر توسعة خود رسیده
است .سری رسوبی دوران دوم از سنگهای آهکی سازند الیکا شروع شده و به سنگآهک کلوکنیدار کرتاسه
انتهایی ختم میشود .در این دوران فعالیتهای چینخوردگی ،دگرشیبی ،دگرگونی و ماگماتیسم رخ داده است (همان،
.)186
ازنظر رخسارههای رسوبی میتوان دو ویژگی مهم برای مزوزوئیک استان کردستان بیان کرد؛ یکی اینکه رسوبات
تریاس در منطقه گسترش زیادی ندارند و منحصر به چند برونزد در پیرامون شهر قروه است .این رسوبات از دولومیت
زردرنگ بهشدت بلوری و خرد تشکیل شدهاند .بر روی این رسوبات حدود صد متر شیل که درون آنها لایههایی از آهک
ماسهای بلورینشده وجود دارد که همراه آن آثاری از لاملی برانشهای ُخرد دیده میشود .ویژگی دیگر رسوبات تریاس –
ژوراسیک ،گسترش زیاد آن در جنوب قروه است که با نفوذ یک تودة گرانیتی بریده میشوند .نفود تودة گرانیتی سبب دگرگونی
همبری این لایهها میشود .رسوبات ژوراسیک با دو رخسارة متفاوت در دو ناحیة جدا از هم (نیمة شرقی و گوشة
جنوبغربی) استان کردستان قرار دارد.
ژوراسیک در نیمة شرقی استان :این رسوبات در نیمة شرقی شامل دو واحد کوارتزیت ،شیل و شیل ماسهسنگ است.
واحد زیرین کوارتزیت مهر و موم با ستبرای بیش از پانصد متر ،در دامنههای شرقی رشتهکوه (شمالی -جنوبی)
صلواتآباد نمایان شده و تا جنوبغربی شهر قروه ادامه دارد .همچنین واحد بالا به ضخامت ششصد تا هفتصد متر
از شیل و ماسهسنگهای خاکستری رنگ تشکیل شده و آثاری از بازماندههای گیاهی دارد.
ژوراسیک در گوشة جنوبغربی منطقه :گوشه جنوبغربی این منطقه ،بخش کوچکی از یک رشتهکوه بزرگ را در
بر میگیرد که اورامانات نامیده میشود و بلندترین نقطة آن قلة شاهو به ارتفاع 3390متر است .این بخش از
آهکهای لایهای ضخیم و تودهای تشکیل شده است.
میکروفسیلهای بهدستآمده در جنوبغربی دهکده پالنگان ،سن ژوراسیک پایین تا میانی را برای این آهکها نشان
میدهد.
ج) کرتاسه پایین
شیلهای سیلتی و ماسهسنگی :در جنوب دهکدة تبریزخاتون روی آهک و دولومیتهای منطقه حدود پنجاه متر
شیل سیلتی قرمزرنگ و ماسهسنگ قرار دارد که خود با حدود چهارصد متر چینههای آهکی و آهکهای دولومیتی
خردشده با رگههای کلسیتی پوشیده شده است .رسوبات از دهکدة تبریز خاتون تا نزدیکی شهر دیواندره به
