Page 35 - فصل اول-جغرافیای طبیعی/ استان کردستان
P. 35
/ 35استان کردستان
.3توان لرزهخیزی و گسلها
کشور ایران عموم ًا یکی از مناطق لرزهخیز جهان محسوب میشود که این ویژگی ،برخاسته از موقعیت تکتونیکی یا
زمینساختی آن بین پلتفرم عربستان در جنوبغربی و پلتفرم توران در شمالشرقی است .استان کردستان نیز بهعنوان بخشی
از فلات ایران یکی از استانهای لرزهخیز محسوب میشود که میزان لرزهخیزی آن در ناحیة زاگرس ،در جنوبغرب،
بهویژه جنوبغربی استان که گسل ساختاری زاگرس و شاخههای آن واقع شده ،بیشتر است و میزان آن بهسمت شرق و
شمالشرقی استان که جزو ایران مرکزی محسوب میشود ،کاسته شده است.
استان کردستان در ناحیة زمینساختی -زمینشناختی سنندج -سیرجان واقع است و در بخشهای جنوب و جنوبغربی
به پهنة برخورد گسل اصلی زاگرس میرسد .راستای عمدة ساختاری در این استان ،تحت تأثیر سیستم گسل زاگرس در
بخشهای جنوب و جنوبغرب بهصورت شمالغرب – جنوبشرق است که در بخشهای مرکزی و شمالی به راستای
فرعی شمالشرق -جنوبغرب تبدیل میشود .بهطورکلی ،لرزهخیزی استان کردستان تحت تأثیر کارکرد پهنة گسل اصلی
جوان زاگرس است و انتظار میرود که در آینده مهمترین رویدادهای مهلرزهای استان براثر فعالیت مجدد این پهنة گسلی
روی دهد .این استان ازنظر درجة لرزهخیزی به دو ناحیة شرقی و غربی تقسیم میشود .ناحیة غربی شامل شهرستانهای
کامیاران ،سنندج ،مریوان و بانه است که بیش از شصت درصد از مساحت هرکدام ،در پهنه با خطر بالا قرار دارد و ناحیة
شرقی شامل شهرستانهای قروه ،بیجار ،دیواندره و سقز است که بیشتر مساحت آنها در پهنه با خطر متوسط و پایین قرار
میگیرد .درمجموع ،از تمام مساحت استان 25/09درصد در پهنه با خطر بالا 63 ،درصد در پهنه با خطر متوسط و 11/91
درصد در پهنه با خطر پایین قرار میگیرد (ملکی.)121 :1386 ،
آمار سی سالة زمینلرزههای محدودة مطالعاتی (1980م .تا 2011م ).در حدفاصل 45تا 48درجه طول شرقی و 34تا
37درجه عرض شمالی و با بزرگی حداقل Mb4ثبت شده توسط پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله نشان
میدهد که طی پنجاه سال گذشته ،بیست زلزله با قدرت بالای پنج ریشتر در این محدوده رخ داده است كه بزرگترین آن،
متعلق به سال 1963( 1342م ).و با بزرگی 5/8ریشتر بوده است .همچنین در حدود هشتاد درصد زلزلههای رخ داده (خارج
از مرز ایران) به سرزمین عراق مربوط است .در درون استان از سی سال پیش تاکنون ،هیچگونه زمینلرزهای بالاتر از پنج
ریشتر رخ نداده است.
الف) زمینلرزههای تاریخی
دربارة زمینلرزههای تاریخی استان کردستان تاکنون بررسی جامعی صورت نگرفته و اطلاعات مشخص و دقیقی در
این زمینه ارائه نشده است؛ اما با وجود این ،به زلزلههایی اشاره شده است (سازمان مدیریت و برنامهریزی استان کردستان)1397 ،
که به نظر میرسد برخی از آنها در گسترة بسیار وسیعی رخ داده و استان کردستان را تحت تأثیر قرار دادهاند که در ادامه به
آنها اشاره میشود.
بر طبق مستندات ) ،(Ambrasays & Melcille: 1982در روز یازدهم شوال 529ه.ق ،برابر با 25ژوئیه سال 1135م ،.زمینلرزة
ویرانگری در كردستان رخ داد كه تلفات زیادی بههمراه داشت .لرزة اصلی ،بهشدت در موصل (عراق) ،گسترة میان
همدان و مراغه و حتی بغداد حس شد.
