Page 36 - فصل اول-جغرافیای طبیعی/ استان کردستان
P. 36
جغرافیای طبیعی36 /
ب) تحلیل گسلهای منطقه1
سازوکار بیشتر گسلهای موجود و شناختهشده در استان كردستان ،غالباً از نوع راستالغز است .باتوجهبه اینكه گسلهای
راستالغز در مقایسه با گسلهای فشاری كمانرژیتر هستند ،ازاینرو دورة بازگشت زمینلرزهها 2در راستای آنها به نسبت
كوتاهتر و شتاب گرانش زمین در درازای آنها كمتر است و درنتیجه ،بهلحاظ ایجاد زمینلرزههای بزرگ و ویرانگر توان
كمتری دارند.
ج) زون گسلی زاگرس
زون گسلی زاگرس ازجمله مهمترین روندهای شناختهشده در سیستم شكستگیهای اصلی ایران زمین است که مرز
جدایی ایران مركزی از گنداوانا در اواخر پالئوزوئیك و اوایل مزوزوئیك را نشان میدهد.
تاریخ تكوین و فعالیت این زون در مراحل مختلف رویدادهای تكتونیكی ،موجب پیچیدگی در طرح هندسی
شكستگیها شده است .در این زون ،مجموعهای از گسلهای راندگی دیده میشود كه به شكل سفرههای رویرانده در نواحی
كرمانشاه و بروجرد گزارش شدهاند .این راندگیها بهطور عمده در دو مرحلة ساختاری آلپی یكی در كرتاسه بالا و دیگری
در نئوژن بالایی اتفاق افتاده است .سیستم گسلی دیگری نیز وجود دارد كه بهشکل گسلهای معكوس با زاویه زیاد و یا
نزدیك به قائم است و گسلهای راندگی را قطع کرده و نسبت به آنها جوانتر است .این زون در طول بیش از 1300
كیلومتر ،از مرزهای شمالغربی در كردستان تا شمال تنگه هرمز ،با روند تكوینی ،N130ادامه دارد .این زون گسلی ،فعال
و لرزهزا است و زمینلرزههای بزرگی در ارتباط با آن در سدة اخیر گزارش شده است .گسلهای دورود ،مروارید ،صحنه،
نهاوند ،كارون و قلعة حاتم از گسلهای مرتبط با زون گسلی زاگرس به شمار میروند ).(Tchalenko&Braud: 1974
راندگی زاگرس ،افزونبر حركت در فازهای آلپ میانی و پایانی ،حركت عمدهای را در كرتاسه پایانی داشته است كه
شكلگیری سفرههای رورانده -موجود در نواحی كرمانشاه و بروجرد -معلول این حركت است.
روابط هندسی مجموعه شكستگیهای مرتبط با راندگی زاگرس ،حكایت از آن دارد كه زون برشی یادشده ،حركت
راستگرد دارد و بهاحتمالزیاد ،این شكستگیهای راستگرد ،در مراحل آلپ پایانی تشكیل شده و به همین دلیل ،ازنظر
سنی جوانتر است و با راستایی مستقیم و شیب زیاد ،روند راندگی قدیمی را قطع میكنند.
ابرگسل زاگرس كه یكی از مهمترین گسلهای بنیادی ایران است با راستای شمالغربی -جنوبشرقی ،3سازوكار فشاری
داشته ،نواحی جنوبی استان را تحت تأثیر قرار میدهد و با زمیندرز 4میان پهنة سنندج -سیرجان در شمالشرقی و زاگرس
در جنوبغربی ،انطباق دارد ) .(Berberian& Kint: 1981, Barberian: 1976, 1981, 1988شیب گسل زاگرس در بخش دارای
راستای ( ،)13N Eبه سوی شمالشرقی است و در امتداد آن ،ایران مركزی بر روی زاگرس رانده شده است.
.1مطالب مربوط به گسلهای استان کردستان بهطورکلی برگرفته از گزارش تشخیص و تحلیل منابع طبیعی و محیطزیست استان کردستان است که
سازمان مدیریت و برنامهریزی استان کردستان در سال 1397آن را تهیه و منتشر کرده است.
2. Return period
3. NW-SE
4. Geosuture
