Page 275 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کهکیلویه و بویراحمد
P. 275
جایگاهچرامدرایالتکهگیلویه
منابع ،دلیل قیام ملاهدای تآرندی را عوام فریبی ،عدم ظرفیت او از پذیرش علوم دینی،
فریب مرد ِم معتقد آن منطقه م یدانند .ملاهدایت م یتواند با و از اعتقادات دینی سو ءاستفاده
پیش ببرد ،با این توصیف مشخص م یگردد كه غائله گسترش را و لُرها كار خویش فریب اَكراد
یافته و توانسته است كه خارج از كو‌هگیلویه و حتی دیگر مناطق لرنشین در میان قبایل ُكرد
هم تبلیغات او هوادارانی یافته است« .جمعی از اكراد و الوار شعبده و مخاریق او را مكاشفه
و كرامات تصور نموده ،فریفتة اباطیل و افاویل وی شدند ...و اهالی دهدشت كه در آن وقت
همگی شافع یمذهب بودند از ظهور و خروج باطلش انواع استبشار و خرمی نموده و عوام
ك لالانعام از ولایت فیلی و بختیاری و جوانكی و بندانی و چرام ممسنی ،نذورات به خدمتش
م یآوردند» (حسین یمنشی .)422 :1385 ،ذكر این مورد كه مردم دهدشت كه مقر حكمرانان
منصوب از سوی صفویه بوده در حوالی سال 1000ق .سن یشافعی بود‌هاند ،جال بتوجه است
و ادعای مهدویت ملاهدایت آرندی از قول صاحب ریا ضالفردوس جای بحث دارد .در
نزه هالقلوب حمدالله مستوفی هم اشاره به شافع یبودن سکنه جبل جیلویه دارد (مستوفی:1378 ،
.)185اگر این وضعیت عقیدتی تا زمان شا‌هعباس رایج بوده باشد دو فرض محتمل است:
نخست آنکه ،باتوجه به طلب هبودن ملاهدایت ،تاری خنگاران صفوی سعی در جلوه‌دادن
ملاهدایت به‌عنوان خدعه‌گر داشته‌اند و اساس ًا ملاهدایت باتوجه به بافت مذهبی آن زمان
كهگیلویه و چرام احتمال ًا به‌عنوان یك معترض به غائله‌های آن دورة پرآشوب كو‌هگیلویه
علیه تجاوزات و درگیری‌های مدوام منتسبان به قزلباش (به‌ویژه افشارها) قیام کرد.
همچنین ،تاری خنگاران صفویه احتمالا‌ًخواست هاند با شافعی معرف یكردن مردمان كو‌هگیلویه
و به‌تبع آن چرام در آن زمان از گسترش قیام او به دیگر مناطق كه در عصر صفویه ،تعصبات
خاص شیع ه‌گرایانه داشته جلوگیری کنند (غلامی .)97-96 :1399 ،ریاض‌الفردوس ای نطور
م یآورد كه :ملاهدایت با مهیاكردن معبدی در آرند چرام با اعمال خارق‌العاده و اعاده كرامات
و فریب مردم ،كارش بالا گرفت «تا كار به آن رسید كه مریدان از فرط خلوص طویت در اربعین
آخر ،ملا را از صومعه برآوردند و آن شقی در این مرتبه اظهار مافی‌الضمیر نموده و گفت:
مهدی موعود منم ...بالجمله ملاهدایت ،ایالت بلادشاپور و لرستان چرام ممسنی را به شاه‌كور
آرندی كه مردی گیوه‌كش مقل‌الحال بود بخشید و هر یك از ارباب ضلال را ،و هر منطقه‌ای را
عاملی فرستاد» (حسینی‌منشی .)423 :1385 ،سركوب این غائله به گفتة ریاض‌الفردوس پس
از دو سال امامت ملاهدایت توسط همدم‌سلطان و قبل از ورود الل‌هوردی‌خان واقع شده است.
273
