Page 192 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام

‫تاریخ‪،‬فرهنگوهنراستانایلام‬

‫سال ‪1‌ 343‬ش‪‌1964/‬م‪ ،‬تا سال ‪1‌ 346‬ش‪‌1967/‬م‪ ،‬طبق این توصیه‪ ،‬از تمدید و تجدید پروانة‬
‫کار ایرانیان خودداری کرد‪ ،‬تا اینکه در اواسط سال ‪1‌ 346‬ش‪‌1967/‬م‪ ،‬در نتیجة اقدامات و‬
‫تلاش‌های سفارت ایران در بغداد‪ ،‬وزارت کار عراق مجدداً شروع به تمدید و تجدید پروانة کار‬
‫اتباع ایرانی نمود (استادوخ‪1346-88-5/1/2-30 ،‬ش)‪ .‬این فرایند از سال ‪1348‬ش‪1969/‬م‬
‫به بعد‪ ،‬به جهت بروز تنش در روابط دو کشور‪ ،‬محدود و پس از انقلاب‪ ،‬با اخراج دسته‌جمعی‬
‫تجار ایران ‌یتبار ب ‌هویژه کردهای فیلی‪ ،‬به فعالیت و کسب‌وکار ایرانیان مقیم عراق خاتمه داده‬

‫شد (الفیلی العلوی‪.)489 :2010 ،‬‬
‫در دوران حکومت سلطنتی عراق ‪1921-1958‬م‪ ،‬اقدامی علیه فعالیت‌های تجاری و‬
‫اقتصادی شیعیان ممکن نشد‪ ،‬ولی در زمان عبدالسلام عارف‪ ،‬با دستاویز قراردادن ایدئولوژی‬
‫ناسیونالیسم عرب سنی‪ ،‬فرصت وارد کردن ضربة کاری به آنچه که مرکزیت قدرت شیعه‬
‫نامیده می‌شد‪ ،‬فراهم آمد‪ .‬عارف در سال ‪1343‬ش‪‌1964/‬م‪ ،‬تجارت داخلی و خارجی را ملی‬
‫کرد و مأموریت این کار به یک مؤسسة اقتصادی واگذار گردید که برای ادارة بخش تجارت‬
‫ایجاد شده بود و یک روشنفکر قوم‌گرا ب ‌هنام خیرالدین حسیب به ریاست آن سازمان تعیین‬
‫شد‪ .‬وی افراد لایقی را که از خانواد‌ههای شیعه بودند‪ ،‬از سمت‌های حساس این مؤسسه حذف‬
‫کرد (العلوی‪ .)259 :1390،‬در تداوم این سیاست در دورة رژیم بعث‪ ،‬کردهای فیلی از اتاق‬
‫بازرگانی کنار گذاشته شدند (الفیلی‪ )206 :2012 ،‬و به آن‌ها اجازة تأسیس پروژه‌های صنعتی‬
‫داده نشد؛ همین امر باعث شد که آن‌ها طرح‌های صنعتی را به اسم افرادی که تابعیت عراقی‬
‫اصیل داشتند‪ ،‬بگیرند و د ‌رنتیجه بعد از رانده شدن تجار کرد فیلی‪ ،‬قسمت زیادی از این‬
‫سرمایه‌گذاری‌ها به تاراج رفت (الطریحی‪ .)550 :2013 ،‬از دورة برادران عارف به بعد‪ ،‬وضع‬
‫کردهای فیلی ب ‌ه‌شدت متأثر از روابط ایران و عراق گردید‪ ،‬ب ‌هگونه‌ای که هر‌گاه روابط دو کشور‬
‫تیره می‌شد‪ ،‬سخ ‌تگیری و اخراج کردهای فیلی به جرم ایرانی‌تبار بودن‪ ،‬شدت می‌گرفت‪.‬‬
‫در سال ‪1348‬ش‪ ،‬دولت عراق در واکنش به لغو ی ‌کجانبة قرارداد ‪1‌ 316‬ش‪‌1937/‬م‪ ،‬از‬
‫سوی ایران‪ 30 ،‬هزار ایران ‌یتبار ساکن عراق را اخراج کرد که اکثریت آن‌ها را کردهای‬
‫فیلی تشکیل م ‌یدادند‪ .‬همچنین در سال ‪1350‬ش‪ ،‬دولت عراق در واکنش به اقدام دولت‬
‫ایران در اعادة حاکمیت بر سه جزیرة ابوموسی‪ ،‬تنب کوچک و تنب بزرگ‪ ،‬بیش از شصت‬
‫هزار ایرانی‌تبار ساکن عراق را اخراج کرد (روزنامه اطلاعات‪ :1350/10/14 ،‬ص ‪ .)4‬دیوید‬
‫هرست‪ ،‬روزنام ‌هنگار انگلیسی‪ ،‬تأکید می‌کند که اکثریت این افراد اخراج‌شده‪ ،‬از کردهای فیلی‬

‫‪190‬‬