Page 21 - فصل سوم-گویش، ادبیات و ادبیات عامیانه/ استان کردستان
P. 21
/ 21استان کردستان
باضان یا مةسةلة و مةتةصؤک میگویند .در میان کردهای آذربایجان و جمهوریهای آسیای میانه نیز ،امثالوحکم به گةپیدث
باضان مشهور است.
این گونة ادبیات عامیانة کردی ،گنجینهای است که ازطریق مطالعة آن میتوان به افکار و اندیشه و فرهنگ عمومی
مردمان کرد پی برد .یکی از کاربردهای اساسی و مهم امثالوحکم ،جنبة پرورش آن است .پدران و مادران بهوفور از پندها
استفاده میکنند .آنها شاهکاری هستند که مردمان ،آن را در طول تاریخ پدید آوردهاند .تاریخ گردآوری ادبیات عامه
بهصورت عام و امثالوحکم بهصورت خاص ،چندان طولانی نیست .سرآغاز گردآوری امثالوحکم کردی به مستشرقان و
کردشناسان در خارج از کردستان باز میشود.
خرد و هوش فراوان در حکایات و قصههای میان مردم و بهویژه ضربالمثلها و حکمتها آشکار میشود؛ در آنجا
که تصویری از تاریخ ،آداب و عادات کردها نمود پیدا میکند .در امثالوحکم و داستانها ،روابط میان اعضای خانواده باهم
و با جامعه ،با زن و فرزندان و دوستان و آشنایان بهخوبی به تصویر کشیده میشود .در بعضی از ضربالمثلها به پیروی از
دین اسلام اشاره شده است و یا ناظر به تصویری از زندگی مسلمانی است.
ضربالمثلهای نسبت ًا فراوانی دربارة خدا و حوزة الهیات در میان کردها رایج است .بسیاری از این امثال به قدرت و توانایی
خدا که نسبت به هر کاری توانا و قادر متعال است بازمیگردد (حیرت سجادی2010،م .)200-199 :.تعدادی از این ضربالمثلها جنبة
دعایی دارد و معمول ًا در مقام دعای خیر به کار میرود (همان .)201 ،حکمتهای خدا در آفرینش موجودات نیز بخش دیگری از
ضربالمثلهای کردی است (همان.)203-202 ،
در بسیاری از ضربالمثلها به حیوانات اهلی مانند بز ،گوسفند ،گاو ،سگ ،الاغ ،اسب ،استر و دیگر حیوانات اشاره شده است.
اشاره به این حیوانات نشانة این است که جامعة کرد به مرحلة بهکارگیری این حیوانات در زندگی خود رسیده است (همان،28 ،27،
.)374 ،66 ،37در این ضربالمثلها ،گاهی از حیوانات درنده نیز نام برده میشود؛ اما این حیوانات غالب ًا بهعنوان حیواناتی بیرون از
زندگی روزانه مردم مطرح میشوند و به تعبیر عزالدین مصطفی رسول مربوط به دورانی است که مردم برای خود خانه ساختهاند و
حتی تا شهرنشینی نیز پیشرفت کردهاند .برای مثال در اینگونه از امثالوحکم ،سخن از شیر و پلنگ و روباه و کفتار و کلاغ و عقاب
میشود (رخزادی426 ،318 ،263 ،260 :1390 ،؛ حیرت سجادی2010 ،م.)389 :.
در ضربالمثلهای کردی از بعضی گیاهان و گلها نیز نام برده میشود که البته ناظر به جنبة روستایی این دسته از
مثلهاست و یا به پیشة چوپانی میپردازند که نشاندهندة دوران پس از کشاورزی است (رخزادی .)255 :1390 ،بعضی مثلها
که به خواص برخی داروها اشاره دارد ،نشان از زمانی میدهد که کردها توانستند از بعضی گیاهان بهعنوان دارو استفاده کنند.
همچنین بهکارگیری برخی از پیشهها و حرفهها و یا لوازم زندگی در مثلهای کردی بهخوبی نشانگر مراحل دیگری از
تحولات و پیشرفتهای جامعة کرد است.
بررسی امثالوحکم کردی ،مراحل تجربی زندگی کردها را بهخوبی نشان میدهد و غمها ،شادیها ،زیباییها و زشتیها
و بیچارگیها و هوشیاریها را در میان کردها به تصویر میکشد .در مثلهای کردی بسیاری از ویژگیهای کردها دیده
میشود .کسی که با زحمت بازو و عرق جبین نانی تهیه میکند و به آسودگی میخورد ،از مهمترین فلسفههای زندگی او،
تلاش و کوشش در زندگی است و با تنبلی و بیکارگی دشمن است .کردها به کار اهمیت فراوان میدهند و ضربالمثلهای
فراوانی دراینباره ساختهاند .همچنین آنان امثال فراوانی در مبارزه با ظلم و ستم و سرانجام ظالمان و ستمگران دارند (همان،
.)226
