Page 16 - فصل سوم-گویش، ادبیات و ادبیات عامیانه/ استان کردستان
P. 16
گویش ،ادبیات و ادبیات عامیانه16/
در افسانههای کردی ،گاهی زن نقش مثبتی ایفا میکند و گاه منفی ،گاه در نقش خردمند ظاهر میشود و گاه مکار و
حیلهگر .در داستان مکر زنان (رودنکو ،)11 :1356 ،فدان ،زن بازرگانی است که در بازار حجره دارد و ازنظر مالی جزو متمولان
به شمار میرود .او در این داستان بهگونهای نقش بازی میکند و پرسش پادشاه را بهخوبی پاسخ میدهد و مکر زنان را به
وزیر و پادشاه ثابت میکند .داستان زن بد (همان )26 ،و زن مکار (همان )29 ،از این دستهاند.
در حکایت شوهر و زن (همان )19 ،و دخترک خردمند (همان )16 ،و زن عاقل (همان ،)23 ،زنانی به تصویر کشیده شدهاند
که از هر نظر ،نمونة زن عفیف و پاکدامن و خردمند به شمار میروند .ازطرف دیگر ،نقش زنان خردمند در ثروتمند کردن
شوهران و کمک به آنان برای بهبود وضع معیشتی خانواده ،بسیار حائز اهمیت است .نمونهای از این داستانها را رودنکو
چنین روایت کرده است:
«مرد فقیری هرروز هیزم بار خرش میکرد و به شهر میبرد .همسایة ثروتمندش به او گفت :هیزمها را چند میفروشی
و خانوادهات چند نفرند؟ مرد فقیر جواب داد :در مقابل ده سکه میگیرم و شش نفر هم عائله دارم .مرد ثروتمند صد سکه
به او داد و گفت :ده روز به جنگل نرود .مرد فقیر صد سکه را به زنش داد و به او گفت ده روز به جنگل نمیرود .پس از
ده روز ،زن مرد فقیر همة صد سکه را هزینه کرد و همسرش را وادار کرد دوباره راهی جنگل شود .مرد ثروتمند که فقیر
را در راه جنگل میبیند ،از او میپرسد که چرا به این زودی راهی جنگل میشود؟ دختر مرد ثروتمند به پدرش میگوید که
تقصیر از زن مرد فقیر است .من زن مرد فقیر میشوم و تا شش ماه دیگر او را ثروتمند میکنم و پدر را وادار میکنم بر
دست مرد فقیر آب بریزد .پس از گذشت موعد مق ّرر ،با مدیریتی که زن در خانه اعمال داشت ،همین اتفاق افتاد» (همان،
.)25
در این داستان عامیانه ،باآنکه نقش اصلی و شخصیت محوری را مرد فقیر بازی میکند ،امّا زنان و بهویژه دختر مرد
ثروتمند ،شخصیت زن مثبتی است که با ادارة درست منزل ،توانست همسرش را در مدت اندکی یاری کند و ازنظر مالی،
متم ّکن و متحوّل سازد .چنین زنهایی در داستانها و افسانههای کردی کم نیستند.
در بعضی از داستانهای کردی ،مردانی یافت میشوند که دارای دو زن هستند؛ اما هیچوقت در این داستانها توصیه به
تعدد زوجات نمیشود و آن را نادرست اعلام میکند .داستان دو ملا ،نمونة خوبی برای این موضوع است.
در داستانها و افسانههای کردی ،غالب ًا پند و اندرز یکی از مهمترین موضوعاتی است که به اشکال گوناگون به آن پرداخته
میشود .بعضی از این پندها ،شکل و قالب فکاهی و طنزگونه دارد و بعضی نیز بهصورت کامل ًا جدی و با لحنی استوار بیان
میشود .گاه داستانی طنزآمیز حامل پندها و اندرزهایی است .افسانة سه اندرز (همان )60 ،ازجمله داستانهای فکاهی و طنزآمیزی
است که اندرزهای خود را در قالب طنز بیان میدارد .این افسانه ،افسانه حمالی است که در قبال سه اندرز ،صندوقی قاروره 1را
به محلی میبرد .اندرزهای سهگانة صاحب بار درواقع فریبکاری بیش نبود ،ا ّما پس از اندرز سوم صاحب بار ،حمال نیز نصیحتی
مطایبهآمیز به صاحب بار میکند تا بدینوسیله او را متوجه اشتباه خود بکند.
بعضی از حکایتها و افسانههای کردی ،به بخت و اقبال اشاره دارد و تلویحاً بخت و اقبال را میپذیرد .در حکایت
پادشاه و برادر بیچارهاش بهصورت مستقیم بخت و اقبال را در زندگی آدمی تأیید میکند و نقش مهمی به آن میدهد.
.1ظرفی از شیشه که عموم ًا در آن ،سرکه و آبلیمو و آبغوره و مانند آن میریزند.
