Page 11 - فصل سوم-گویش، ادبیات و ادبیات عامیانه/ استان کردستان
P. 11
/ 11استان کردستان
و اندوه خود اشاره کرده و دفتر شعر خود را طومار درد نامیده است (همان .)3 ،کمندی برخی از اشعار کردی خود را به
گویش هورامی سروده است .دیوان کردی او نیز مانند دیوان فارسی از دو بخش کلاسیک و نو تشکیل شده است؛ ولی
درمجموع ،اشعار کلاسیک شاعر بسیار بیشتر از قالب نو است.
محیالدین حقشناس ( )1392-1303صدای عامة مردم سنندج است .او صدای غم و نوای نالة مردمی است که از
نامردمیها و جور زمانه به ستوه آمدهاند .محیالدین حقشناس شاعر خاطرهها و یادها است .شعر او ،نماد صداقت ،یکرنگی،
پاکی و عشق و وطنخواهی است .اشعار او در حوزة ادبیات عامیانه قرارمیگیرد و با طبیعت سنندج کاملاً درآمیخته است.
شارهکهم سنه مجموعه شعری از او است که واژگان و اصطلاحات و اسامی فراوانی را دوباره بر سر زبانها انداخت .این
مجموعه چنان پرمایه است که بهتنهایی میتواند فرهنگ لغتی باشد؛ شارهکهم سنه ،اکنون شناسنامة سنندج شده است و
کردها ،نشانی کوه ،چشمه ،باغ ،اماکن قدیمی ،زن و مرد ،مشهور و نامشهور ،بذلهگویان ،آداب و رسوم ،فولکلور ،زبان و
گویش و بسیاری دیگر همچون اینها را از این منظومه میگیرند (حقشناس .)10 :1389 ،به هر صورت ،شارهکهم سنه از
صداهای ماندگار شعر و ادبیات کردی سنندج است.
اگر اندکی ژرفتر و دقیقتر به شاعران کردیگوی سنندجی نگریسته شود ،بدون تردید صداهای دیگری از زنان و
مردان شاعر به گوش میرسد .شاعرانی همچون عابد سراجالدینی ،جمیل ضیاءالدینی ،کامبیز کریمی ،سیمین چایچی ،ناهید
عرجونی ،جمال ملایی و کلثوم عثمانپور و . ...بیشتر شاعران سنندج از آغاز تاکنون ،به فارسی شعر سرودهاند .میزان
فراوانی اشعار بهترتیب در سه زبان فارسی ،کردی و عربی بوده است .همین مسئله میتواند نتایج مهم جامعهشناختی و
روانشناختی در پی داشته باشد.
.3نثر فارسی و کردی سنندج
ادبیات سنندج به زبان فارسی آغاز شد و شاعران به زبان فارسی شعر میگفتند .غالب ًا نثر ادبی بعد از نظم و شعر پدید میآید
و شعر بیشتر از نثر وجود دارد .با در نظر گرفتن همین قاعده ،نثر بسیار متأخرتر از شعر در سنندج مطرح شد .اگرچه شاعران
کرد بهصورت عام ،شعر کردی میسرودند؛ اما هرگاه میخواستند مطلبی را به نثر بنویسند ،یا آن را به زبان عربی مینوشتند و یا
به زبان فارسی .مکاتبات دیوانی ،فرمانها و مناشیر ،در دوران اردلانها هیچوقت به زبان کردی نبوده است .زبان رسمی آنها
بیشتر هورامی بوده و زبان رسمی نوشتار فارسی بوده است .نثر سنندج نیز در دو زبان کردی و فارسی بررسی میشود .در آغاز،
نثر فارسی پدید آمد .شاید نثر ادیبانة رونق در حدیقة اماناللهی ،یکی از مهمترین نثرهای سدة سیزدهم هجری باشد .این اثر
دارای نثری فنی و مصنوع است .مترادفات فراوان ،سجع ،موازنه ،ترصیع ،جناس و تکرار از ویژگیهای نثر فنی و مصنوع رونق
است .استفادة زیاد از واژههای عربی کمکاربرد بر مصنوع بودن اثر افزوده است .ازطرف دیگر ،استفاده از آیات و روایات و
عبارات عربی گاه پیچیده ،نثر او را شبیه به نثر آثار سدة هفتم و هشتم هجری قمری کرده است؛ اما به نظر میرسد ،گاهی برخی
واژهها را در مخالفت قیاس صرفی به کار برده است .اثر دیگری که در همین دوران به نثر فارسی فاخری نوشته شده ،تاریخ
اردلان مستوره است .این اثر نیز ازنظر سبکی دارای همان ویژگیهای حدیقه است؛ با این تفاوت که در این کتاب چندان خبری
از فضلفروشیهای عالمانه و ترادفات فراوان نیست .استفاده از آیات و روایات نیز در این اثر وجود ندارد.
