Page 8 - فصل سوم-گویش، ادبیات و ادبیات عامیانه/ استان کردستان
P. 8
گویش ،ادبیات و ادبیات عامیانه8/
.)20 :1366معتمد وزیری ازآنجاکه به زبان فرانسه و عربی نیز آشنایی داشت ،اشعاری را نیز از این دو زبان (همان،129 ،
)174 ،173به زبان فارسی برگردانده است که از موارد نادر در میان زنان شاعر سنندج بوده است.
در سنندج شاعران بسیاری بودهاند که بهدلیل شهرت در علوم و هنرهای دیگر ،کمتر بهعنوان شاعر شهرت پیدا کردهاند
که ازلحاظ ادبی و شیوة شاعری در یک سبک قرار میگیرند .ازجملة آنها میتوان به ملا احمد مدرس گرجی ()1367-1301؛
برهانالدین حمدی ( ،)1366-1284شیخ عبدالحمید متخلص به عرفان ( ،)1273ملکالکلام مجدی ( ،)1328-1227آیتالل
محمد مردوخ ( )1354-1256سید محمدباقر رکنالاسلام ( )1354-1253و محمدصدیق مفتیزاده ( )1363-1300اشاره کرد.
.2شعر کردی سنندج از آغاز تا امروز
بررسیهای انجامشده دربارة ادبیات سنندج نشان میدهد که در این شهر فرهنگی ،نویسندگان و شاعران به ادبیات فارسی،
بیشتر از ادبیات کردی توجه کردهاند .بهندرت بتوان از زمان بنای این شهر در سال 1046ه.ق تا آخر قرن سیزده قمری ،شاعر
مطرح و صاحب سبکی که به زبان کردی شعر سروده باشد ،پیدا کرد .نمونة نادر آن در سدة سیزدهم هجری ،ماه شرف خانم،
مشهور به مستوره است که بیشتر اشعار او به زبان فارسی سروده شده است .افزونبر این ،غزل مشهوری که در گویش سورانی
و بهشیوة نالی در دیوان مستوره دیده میشود ،محل تأمل و تردید است و برخی از پژوهشگران در نسبت آن به مستوره تردید
دارند (مستوره2011 ،م .)18 :.البته مستوره در رثا ،ید طولایی داشته و اینکه قرهداغی از این لحاظ او را خنسای 1کرد نامیده (همان،
)19بهجا و مناسب است .از این نظر که ماه شرف خانم شاعر بلندآوازهای در ادب فارسی بوده و تجربیاتی نیز در شعر کردی
داشته است ،میتوان او را یکی از صداهای شعر و ادب کردی در سدة سیزدهم به شمار آورد.
اندکی پس از مستوره ،شاعر و عالمی پرآوازه از خاندان مردوخی به نام شیخ محمد سلیم مطرح میشود .اشعار اندکی از
این شاعر بهجای مانده و دیوان شعر او هنوز منتشر نشده است .بر مبنای چند قطعه شعری که در تذکرهها از او آمده ،میتوان
او را نیز از شاعران مطرح سنندج در زبان کردی به شمار آورد .در شعری هورامی که مردوخ روحانی از او در اثر خود نقل
کرده ،اثری بسیار سلیس ،روان و درعینحال پر از ظرافتهای هنری دیده میشود.
سید بهاءالدین شمس قریشی ،ملقب به شمسالاشراف و متخلص به شمس ،از دیگر شاعرانی است که ادبیات و شعر
خانقاهی را به مراحلی از کمال رساند .او اشعاری نغز به فارسی و کردی سروده است که ازجمله میتوان به شمسالعقاید،
معراجنامه ومولودنامه به زبان کردی اشاره کرد .افزونبر این ،دیوان شعری به فارسی و کردی داشته که متأسفانه تاکنون به
چاپ نرسیده است (مردوخ روحانی .)304 :1382 ،قوالان خانقاهی در مساجد و خانقاهها ،مولودنامة او را که با موضوع ولادت
پیامبر سروده شده است ،میخوانند .باآنکه اشعار او در این کتاب ازلحاظ دریافتهای هنری و ظرافتهای ادبی در مرتبة
بالایی نیست؛ روح و محتوایی عرفانی دارد .البته سرایندة آن بهدلیل علایق شدید عرفانی ،از استناد به برخی روایات و
حکایات تردیدپذیر نیز پروایی ندارد.
از دیگر صداهای شعر کردی و فارسی در همین دوران ،سید ابراهیم ستوده ( )1379-1305است که اشعار نغزی از خود
به یادگار گذاشته است .او تحصیلات دانشگاهی نداشت؛ ولی تا درجة فتوا از تحصیلات حوزوی برخوردار بود .شاید بتوان
.1خنساء از شاعران دورة جاهلی بوده که اشعارش سرشار از عاطفهاند ،وی به نماد اندوه بدل شده است.
