Page 9 - فصل سوم-گویش، ادبیات و ادبیات عامیانه/ استان کردستان
P. 9
/ 9استان کردستان
زندگی شعری ستوده را به دو دورة پیش از رفتن به تهران و پس از آن تقسیم کرد .اشعار او پیش از رفتن به تهران از
صلابت خاصی برخوردار نبود ،اما هنگامیکه در سال 1329به تهران میرود و با استادانی همچون جلالالدین همایی و
بدیعالزمان فروزانفر و مدرس رضوی آشنا میشود و هنر شاعری را در نزد آنان به کمال میرساند ،اشعار پیشین خود را
آتش میزند و فصل جدیدی در سرایش شعر رقم میزند.
دیگر صدای شعر کردی ،بهویژه گویش سنندجی ،عبدالغفار وارستگان ( )1388-1308است .تجربههای شعری وارستگان
بیشتر به زبان کردی بود .یکی از مهمترین عوامل پیدایش این تجربهها ،همکاری او با رادیو سنندج و اجرای برنامههایی همچون
نازکبین ،باغچة ادب ،گلزار شعر و ادب ،کاروان شعر و موسیقی و ...بوده است .بیشتر محتوای اشعار او در ادبیات تعلیمی و
غنایی است ،اما وطنیات نیز در شعر او دیده میشود .او در توصیهای به فرزندان میهن ،آنها را به وطنخواهی ترغیب میکند و
از وطنفروشی برخی بهشدت اظهار ناراحتی میکند (وارستگان .)13 :1381 ،او اشعاری در وصف سنندج و زادگاهش دارد که
مانند اشعار او را بیشتر و بعدها در شعر محییالدین حقشناس دیده میشود .توصیهها و نصیحتنامههای وارستگان به
فرزندان وطن و تنها فرزندش از دیگر بخشهای اشعار اوست .او در مرثیهسرایی نیز تجربیاتی دارد و در رثای همسر
ازدسترفتهاش ،مرثیهای سروده که بسیار سوزناک است .از این لحاظ شاید بتوان آن را با مرثیة احمد بگ کوماسی سنجید.
یکی از ماندگارترین شعرهای وارستگان ،قسمنامه اوست .در منظومة قسمنامه که در قالب مثنوی است ،پس از قسمهای
طولانی ،وفاداری خود را نسبت به معشوق ابراز میدارد (همان.)32 ،
علامه احمد مفتیزاده ( )1371-1314در دوران وارستگان و ستوده ،در کنار فعالیتهای دینی -سیاسی و اجتماعی ،به
شاعری نیز میپرداخت .مفتیزاده ،فرزند ملا محمود مفتی و از نوادگان علامه ملا عبدالل دشهایی از علما و دانشمندان طراز
اول سنندج بود .نخستین تجربههای شعری مفتیزاده ،به دهة سی بازمیگردد .نخستین شعری که از او بهجای مانده ،شعری
است با عنوان نیشتمان ،یعنی وطن که نشان از احساسات پاک او نسبت به وطن خویش دارد .این شعر ،محتوایی ملی -
مذهبی دارد .او ازطرفی به دین و باورهای دینی و ازطرف دیگر به ملیت و وطن اهمیت میدهد .اشعار مفتیزاده در سه
زبان کردی (سورانی و هورامی) ،فارسی و عربی ،متفاوتتر از دیگر شاعران سنندج است .اما آنچه شعر او را نسبت به
بسیاری دیگر از شاعران برجستهتر میکند ،محتوای اشعار اوست .درمجموع ،اشعار مفتیزاده ازنظر نوع ادبی ،تعلیمی است.
هدف او در سرودن اشعار ،رساندن پیام و اندیشههای خود به ملت است .زبانی که مفتیزاده برای سرودن اشعار کردی از
آن بهره گرفته ،آمیختهای از گویشهای گوناگون زبان کردی است .او در سرودن شعر هیچگاه خود را اسیر گویش خاصی
در زبان کردی نکرد .گاه در دستور خط کردی نیز تصرفاتی داشته است .برخی از اشعار او ازنظر محتوایی ،بهشدت صبغة
عرفانی دارد و نشان از مکاشفاتی روحانی است (مفتیزاده 77 ،64 ،63 :1390 ،و .)...برخی دیگر از اشعار او نیز محتوای ملی
بههمراه اندیشههای دینی ،فلسفی -کلامی و حکمی دارد (همان 162 ،92 ،و ،)...افزونبر این ،او مولودنامهای سروده که بیشتر
ابیات آن از میان رفته است .شعری به نام بیت لانسار ،یعنی منظومة در سایه به سبک و سیاق بیتهای منطقة مکریان
سروده است .با اشعار او ،فصل جدیدی در شعر شهر سنندج پدید آمده است .علامه مفتیزاده با اینکه تجربههای موفقی در
شعر فارسی و عربی دارد ،اما بیش از نود و چند درصد اشعار خود را به زبان کردی و گاه هورامی سروده است.
اندکی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال ،1357مجموعة شعر ملوانکة شین ،یعنی گردنبند آبی از شریف
(شهریف) به چاپ رسید .این مجموعه چنان با اقبال عمومی مواجه شد که در سال ،1358حدود 33هزار نسخه از آن چاپ و
منتشر شد .هیمن ،شاعر پرآوازة مهاباد در مقدمهای که بر این مجموعه شعر نوشته ،چنین آورده است« :برای اولین بار ،شریف
