Page 13 - فصل سوم-گویش، ادبیات و ادبیات عامیانه/ استان کردستان
P. 13
/ 13استان کردستان
.1داستان
واژة داستان در عرف عام معنی بسیار وسیع و گستردهای دارد .این واژه در زبان فارسی بهمعنی قصّه ،حکایت ،افسانه و
سرگذشت به کار رفته است و در ادبیات ،اصطلاحی عام به شمار میآید که از یکسو شامل صور متنوع ق ّصه میشود و از سوی
دیگر انشعابات مختلف ادبیات داستانی از قبیل داستان کوتاه ،رمان ،داستان بلند و دیگر اقسام این شاخه از ادبیات خلاّق را در
بر میگیرد .در معنی خاص ،داستان ،نقل واقعهای است که بهنحوی تابع توالی زمان باشد (داد.)126 :1380 ،
یکی از داستانهای عامیانه و بسیار زیبای کردی که نشانة مهر مادر برای خواباندن بچههای خردسال است ،حکایت تی
تیل و بی بیل هیایه و عمو گرگ بود .بهدلیل وجود رودخانهها و فاضلابها و نبود دارو و دکتر و مراکز بهداشتی ،کودکان
قدیم سنندج به بیماریهای مالاریا و تب مبتلا میشدند و درد و رنج فراوان میکشیدند که چون کودک در حال تب شدید
به خواب نمیرفت و قادر به ابراز درد خود نبود و مادر بسیار مضطرب بود کودک را در دامان خویش گذاشته ،انگشتش را
در موی کودک فرو برده و آهستهآهسته آن را میخارانید و اگر شپشی بود آن را از سر کودک خارج میکرد و حکایت را
آغاز میکرد« :تی تیل و بی بیل هیایه ،درگا بکه رو بو دایه .وتی :ای گرگ باوه حیز لاچو لاچو ،دایک من زرده .مامو گرگ
روی خوی ژند به خاکه زرده و هاتو وتی :تی تیل و بی بیل هیایه درگا بکه رو بو دایه .وتی :لاچو لاچو دایک من سوره.
الخ» .فارسی این داستان چنان میشود که« :تی تیل و بی بیل دو کودک بیپدر و مادر در خانهای زندگی میکنند و گرگی
گرسنه بر بالای سوراخ پشتبام آمده و به بچهها خطاب میکند که تی تیل و بی بیل مهربان بیایید در خانه را برای مادرتان
بازکنید .بچهها هم که مادرشان را با پیراهن زرد و سرخ دیدهاند ،به آقا گرگه میگویند :ای گرگ پدرسوخته برو برو مادر ما
زرد است .گرگ گرسنه میرود و خود را به خاک زرد آغشته میکند و دوباره جلو سوراخ پشتبام آمده و تی تیل و بی بیل
مهربان را صدا میزند که بیایید در خانه را برای مادرتان بازکنید و بچهها میگویند برو برو مادر ما سرخ است و گرگ ناچار
میرود و خود را به خاک سرخ آغشته میکند و بار دیگر به لب سوراخ پشتبام آمده و تی تیل و بی بیل مهربان را صدا
میزند که بیایند و در خانه را باز کنند» .خلاصه مادر کودک به همین ترتیب تمام رنگها را برمیشمارد تا کودک به خواب
برود و آهسته او را در بستر بخواباند (ایازی.)376-363 :1371 ،
در میان گونههای داستانی ادب عامیانة کردی ،افسانه جایگاه ویژهای دارد .کتابهایی که به گردآوری داستانهای افسانة
کردی پرداختهاند ،کم نیستند؛ امّا نسبت به وسعت افسانههای کردی ،هنوز بسیاری از بخشهای افسانههای کردی مغفول
واقع شده و به دست فراموشی سپرده شده است .رودنکو ،سسیله ،درویشیان و هاشم سلیمی در مج ّلدهایی جداگانه ،هریک
بخشهایی از افسانههای کردی را گردآوری ،چاپ و منتشر کردهاند .در پژوهشهای یادشده ،هریک از پژوهشگران،
افسانههای کردی را تا حدودی طبقهبندی کرده و هریک از افسانهها را در طبقة خاص خود آوردهاند .نپرداختن به مبانی
نظری افسانه در این آثار -بهجز اثر هاشم سلیمی -یکی از نواقص کار به نظر میرسد.
