Page 20 - فصل چهارم-آداب و رسوم/ استان کردستان
P. 20
آداب و رسوم20/
کلاه و دستمال که پوشش دیگری بر سر زنان بود عبارت بود از کلاههایی که بهوسیله کلاهدوزهای زن ،از مقوا و مخمل و
نوارهای زینتی ،شبیه قوطیهای جای سوهان ،درست میشد .دستمالهای بزرگ به نام پوشین که کنارة آن را منگوله ابریشمی
میانداختند و عموم ًا سیاه بود ،مانند عمامه به دور این کلاه قوطیمانند بسته و برای اینکه از هم باز نشود ،با سوزنهای دراز که
انتهای آن گویدار و بهاندازة یک فلفل و به رنگ الوان در ته سوزن قرار داشت ،پارچه را محکم و سوزنهای گویدار رنگی
را در آن فرو میکردند .ماحصل این کار ،کلاه بسیار بزرگی بود که خانمها بر سر میگذاشتند .کلاهها مقداری بهصورت مایل بر
سرگذاشته و آن را بهوسیله قلابهایی از ناحیة گوش چپ و راست به زیر گونه محکم میشد .رسم بر این بود که این قلابها
اغلب با زنجیر طلا و تعدادی لیره و برای افراد فقیرتر ،سکههای نقره و گاهی نیز مهرههای پیروزه و سیاه مانند باشد (ایازی،
.)658-660 :1371
گذاشتن کلاه و دستمال بر سر ،نهتنها در میان زنان بلکه در میان مردان منطقة کردستان رایج بوده است .امروزه دیگر مردان،
بهجز تعداد کمی و آن هم افراد مسن ،کلاه بر سر نمیگذارد.
هرچند لباس نواحی مختلف کردستان ،تفاوتهایی با یکدیگر دارند؛ ویژگی مشترک همة آنها این است که تمام بدن را
میپوشاند و از این نظر در میان پوشاک ایرانی جایگاه ویژهای دارد .پوشاک این مردمان از اجزای کلی زیر تشکیل میشد:
پوشاک مردان
چو َخه :نیمتنهای است که مردان کرد بر تن میکنند و جنس آن پنبهای و یا پشمی است .امروزه از پارچههای معمولی
دوخته میشود .لفظ چوخه بیشتر در منطقة سنندج به کار میرود و در دیگر مناطق کردستان نامهای متفاوتی دارد.
برای مثال در بانه ،سقز و مریوان به آن «که وا» میگویند.
پاتول :به شلواری میگویند که مردان به پا میکنند .تا اندازهای گشاد است و گاهی نیز دمپای تنگ دارد .چوخه و پاتول
از یک رنگ و جنس هستند .پاتول در بعضی مناطق مانند سنندج «را َنک» نیز نامیده میشود.
کراس :پیراهنی است که زیر چوخه میپوشند با این تفاوت که آستین آن دنبالهای به نام سورانی دارد که معمول ًا بر روی آستین
چوخه بسته میشود .گاهی اوقات در عروسیها این آستین باز گذاشته میشود.
پشتبند :پارچهای است زیبا با طولی نسبت ًا زیاد که به دور کمر بسته میشود .بعد از گذاشتن قسمت پایینتنة چوخه در داخل
پاتول ،این محل را با این پارچه که بهشکل تاشده درآمده ،میپوشانند .معمول ًا رنگ آن با چوخه و پاتول متفاوت است.
این پارچه گاهی ساده و گاهی نیز بهصورت گرهچین استفاده میشود.
فَ َرنجی :این پوشاک مخصوص مناطق اورامانات است و جنس آن از نمد است.
َملَکی :نوع دیگر از نیمتنه است که یقه نداشته و از پایین نیمتنه تا بالا با دکمه بسته میشود.
کُلَه بال :نوعی دیگر از نیمتنه است که بیشتر چوپانان آن را میپوشیدند .جنس این پوشاک نیز از نمد است.
کلاش :زیباترین و آراستهترین پایافزار است .پاپوشی سفیدرنگ که در مناطق اورامانات ساخته شده و استفادة فصلی
دارد .در فصل زمستان استفاده از این پاپوش امکانپذیر نیست.
