Page 5 - فصل هفتم-اماکن مذهبی و آئینی/ استان کردستان
P. 5
/5استان کردستان
مسجد دو منارة سقز ،پلانی تقریب ًا مربعشکل دارد .در ساخت این مسجد ،از مصالحی مانند خشت خام ،ملات گل ،سنگهای
لاشه ،آجر و چوب استفاده شده است .ورودی اصلی این مسجد در ضلع غربی قرار گرفته است .این در ورودی ،سردر آجری با
بافت گرهچینی 1و کاشی زردرنگ دارد که معرف دورة زندیه است .بعد از در ورودی ،یک دالان ارتباطی برای رسیدن به شبستان
مسجد قرار دارد .شبستان مسجد دقیق ًا در ضلع شرقی این دالان قرار دارد که ازطریق درگاه جداگانه میتوان به آن راه یافت .ابعاد
این شبستان ،حدود ده در دوازده متر است .سقف آن با ارتفاع دو متر و هشتاد سانتیمتر بر روی چهار ستون چوبی تقریب ًا مدور
با سرستونهای چوبی ،تکیه داده است .در ضلع جنوبی ،محراب مسجد جلب توجه میکند .این محراب ،بافت قدیم خود را که
همان طاق هلالی باشد ،حفظ کرده است .قطر دیوارهای این مسجد ،حدود یک متر و هفتاد سانتیمتر است .راز استحکام و
پایداری بنا از دورة افشاریه تاکنون ،بدون تردید همین ضخامت و ستبری دیوارهای آن است.
در ضلع غربی مسجد ،افزونبر دالان ارتباطی به شبستان اصلی مسجد ،دو اتاق دیگر نیز وجود دارد که در ادوار پیشین ،محل
سکونت طلبههای دینی و محل درس خواندن آنان بود .در حال حاضر ،کاربری این دو اتاق عوض شده؛ بهطوریکه یکی از
اتاقها به وضوخانه تبدیل شده و اتاق دیگر نیز خالی مانده است .احتمالاً از ایوان جلویی مسجد ،بهعنوان مصلای تابستانی
استفاده میشده است .ابعاد این ایوان 4/80در 16متر است که با شبستان اصلی مسجد ،بامی در یک سطح دارد .در ضلع جنوبی
این ایوان ،شش ستون چوبی با سرستونهایی دقیق ًا مشابه ستون و سرستونهای داخل شبستان تعبیه شده است که بار سنگین
سقف ایوان را به دوش میکشند .نکته جالبتوجه در این ایوان ،پوشاندن سقف آن با چوبهایی یکپارچه بهطول تقریبی پنج
متر است .کل مجموعة ایوان ،به جلوی مسجد نمایی بسیار دیدنی و زیبا بخشیده است .همین بافت جلویی مسجد ،آن را در میان
مساجد منطقه کردستان و شاید هم ایران ،ممتاز کرده است .در ضلع شرقی ایوان ،مقبرة یکی از امامان جماعت مسجد ،به نام
سید حکیم قرار دارد.
موقعیت دو گلدستة بسیار زیبای این مسجد ،در ضلع شرقی و غربی و دقیق ًا در موازات محراب مسجد قرار گرفتهاند .هر
دو گلدسته ،طوری بنا شدهاند که نیمی از آنها داخل دیوارهای مسجد قرار دارند و نیمة دیگر آن بیرون است .برای ساخت
منارهها در پی ،از سنگ استفاده شده و برای بدنه ،کل ًا آجر و کاشیهای معقلی به کار رفته است .این گلدستهها با استفاده از
کاشیهای معقلی و با نقوش زیبای هندسی ،تزئین شدهاند .البته ،تزئینات کاشیکاری دو گلدسته متفاوت است و در کل
گلدستة ضلع غربی تزئینات بیشتری دارد .ارتفاع گلدستة ضلع غربی از سطح پشت بام ،حدود پنج متر و سی سانتیمتر است
و دو متر و هشتاد سانتیمتر قطر دارد که با عبور از یازده پله به بالای آن راه دارد .گلدستة ضلع شرقی نیز ارتفاعی حدود
پنج متر و هشتاد سانتیمتر ،و قطری حدود دو متر و شصت سانتیمتر دارد که راه ارتباطی بر بالای آن نیز ازطریق دوازده
پله ممکن میشود.
حوضخانة این مسجد در منتهیالیه ضلع جنوبی مسجد و مجزا از آن ساخته شده است .دسترسی به آن ازطریق چهارده
پلة مرمرین سفید که در غرب مسجد ساخته شدهاند ،امکانپذیر است .این حوضخانه ازنظر معماری ،اهمیت فراوانی دارد و
همزمان با بنای اصلی مسجد ساخته شده است .کف این حوضخانه ،سنگفرش زیبایی دارد .در چهار طرف حوض نیز چند
عدد سنگ خارای میان تهی برای نشستن کسانی که وضو میگیرند ،نصب شده است (نصراللهی.)47-40 :1381 ،
.1قراردادن و چیدن آلات گره (واحدهای گره) در کنار هم و در ترکیب هندسی هماهنگ را گویند .این دستاورد هارمونیک ،افزونبر معماری در
بیشتر هنرهای دستی و سنتی ایران ازجمله سنگتراشی ،درودگری و انواع هنرهای چوبی و فلزکاری و قالیبافی کاربرد دارد.
