Page 311 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کهکیلویه و بویراحمد

‫نگاهمردمشناسانهبهنقوشگلیمعشایرایلبویراحمد‪...‬‬

‫این نوع نگاره در خرقه یا عبا نیز بافته می‌شود‪ .‬در تمام مراحل بافندگی‪ ،‬آگاهی نسبت به دنیای‬
‫ارواح حکم‌فرماست و نق ‌شهایی برای دفع شیاطین بر ابزارآلاتی چون شانه‌ها و دوک‌های‬
‫نخ‌ریسی حکاکی م ‌یشود‪ .‬طاووس دو سر که متعلق به گلی ‌مهای پیچ‌بافی شاهسون و بختیاری‬
‫است و در مناطق دیگر نیز تقلید می‌شود‪ .‬این گلیم شاهسون خمسه‪ ،‬نمایانگر افکار صوفیانه و‬
‫نمادی از جهان دو جانبه و آینه‌وار است‪ .‬سکونت دائمی این مردم در روستاها و تغییر شیوة‬
‫زندگی ناگزیر سنت‌های قبیله‌ای را که رابطة تنگاتنگ با کوچ داشته‪ ،‬به فرهنگ بومی ثابت‬
‫روستایی تبدیل کرده است‪ .‬طی نس ‌لها اعتقادات پر رمز و راز از مادران به دختران رسیده‬
‫است و بر روایت‌های برجا مانده از اجداد‪ ،‬داستان‌های خرافی جدیدی نیز افزوده شده است‪.‬‬
‫خواسته‌های روستاییان به‌مرور تغییر کرد و انباشت سرمایه از طریق مالکیت زمین و کالا بر‬
‫نیاز به خوشبختی افزود؛ همچنین گلیم با نگار‌هها و نمادهای طلسم‌گونه زمینه‌ای مناسب برای‬
‫ابزار آرزوهای بافندگان شد‪ .‬این اشکال در نگاره‌های ب ‌یارتباط گلیم‌های قشقایی و نیز در‬
‫نقوش به‌هم‌پیوستة دس ‌تبافت‌های شاهسون بلوچ کهگیلویه و بویراحمد دیده می‌شود (آلستر‬

‫و ویروسکا‪.)6۶ -6۵ :۱۳۷۷ ،‬‬

‫‪ .5‬تاریخچة نقوش نمادین‬
‫تفسیر نقش‌های قالی و گلیم شرقی‪ ،‬مجموعه‌داران غربی را با مشکلات گوناگونی مواجه‬
‫ساخته است‪ .‬به‌منظور ساختن کلید رمز معانی نهفته در هرج‌ومرج ترکیب‌های غالب هندسی‪،‬‬
‫با روشی منطقی‪ ،‬نمادها و نگار‌هها را بر اساس شاخص‌های شناسایی‌شدة مشترک‪ ،‬بررسی‬
‫و فهرست کرد‌هاند‪ .‬علاقه‌مندان خارجی‪ ،‬غالب ًا نقش و نگارها را به نشانه‌های رمزی یا‬
‫صورت‌های غیرطبیعی یا به نقش‌هایی که بی‌ارتباط با اقلیمی است که قالی یا گلیم در آن‬
‫بافته شده پیوند م ‌یدهند‪ .‬بدین‌ترتیب بازرگانان‪ ،‬مجموعه‌داران‪ ،‬پژوهشگران‪ ،‬زبان آشنایی‬
‫برای درک مضامین تدوین م ‌یکنند‪ ،‬تا درک ناشناخته‌ها را ممکن سازند‪ .‬بسیاری از بازرگانان‬
‫به جای آنکه دس ‌تبافته‌ها را مستقیم از بافندة قبیله خریداری کنند به شخص سومی رجوع‬
‫م ‌یکنند و در دکه‌های گردآلود خفة بازار م ‌ینشینند یا داستان‌های جعلی اسرارآمیزی در‬
‫ارتباط با منشأ و اشکال نمادین آن می‌شنوند تا برای خریدار بعدی بازگو کنند‪ .‬این داستان‌ها‬
‫آمیزه‌ای است از واقعیت‪ ،‬شایعه و اسطوره که غالب ًا به‌عنوان حقیقت پذیرفته می‌شود؛ ازاین‌رو‬
‫کشف رموز نهفته در نقش و نگاره‌ها‪ ،‬نه‌تنها از نظر نژادشناختی‪ ،‬بلكه ناگزیر با درنظرگرفتن‬

‫‪309‬‬