Page 18 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 18
تاریخ،فرهنگوهنراستانایلام
سرزمی نهای پشتکوه ازجمله مناطق مندلی 1،زرباطیه ،2،بدره 3و ُجصان 4از ایران جدا و ضمیمة
امپراتوری عثمانی شد (مینورسکی .)53 :1393 ،بعدها که شا‌هعباس صفوی عراق عرب را
تصرف کرد ،دوباره این مناطق ضمیمة پشتکوه ایلام شد و ادارة امور آ ن نیز به حسی نخان
فیلی ،ا ّولین والی لرستان و ایلام ،سپرده شد« .حسی نخان فیلی در لشکرکشی شا‌هعباس به عراق
عرب در سال 1034ق 1625 /م حضور داشت و از طرف شا‌هعباس مأمور فتح قلعة مندلی
گردید .او توانست آن قلعه و مناطق زرباطیه ،بدره و جصان را تصرف کند و شا‌هعباس بر ادارة
آن مناطق از سوی حسی نخان فیلی صحه گذاشت» (ترکمان ،1377 ،ج« .)1725 :3در سال
1039ق 1630 /م ،حسی نخان فیلی برای دفاع و حفظ همان مناطق با عثمان یها وارد جنگ
شد» (واله اصفهانی63 :1380 ،ـ .)64شهرهای زرباطیه و بدره و جصان به فاصلة کمی از مرز
ایران و اراضی صیفی و ملخطاوی (شهر مهران) قرار گرفت هاند .پس از عقد عهدنامة زهاب
بین دول تهای صفویه و عثمانی ،در زمان شا‌هصفی و سلطان مراد چهارم در 1049ق ،مناطق
مندلی ،زرباطیه ،بدره و جصان و قلمرو والیان پشتکوه ایلام از خاک ایران مجزا و ضمیمة خاک
عثمانی شد (طالع .)377 :1389 ،اهمیت این قرارداد ازای نروست که کلیت مناطق مرزی ایران
و عثمانی را مشخص کرد و مبنای تمام معاهدات مرزی دو کشور در دور‌ههای بعد شد.
معاهدة ارزنةالروم ا ّول بر مبنای معاهدة زهاب منعقد شده بود .از انعقاد این معاهده در سال
1049ق تا عهدنامة ارزنةالروم ا ّول در سال 1238ق مدت 189سال گذشته بود و هیچ نسخه‌ای
از معاهدة زهاب وجود نداشت .از این‌رو ،معاهدة ارزنةالروم‌ا ّول نتوانست به منازعات مرزی
دو کشور خاتمه دهد (مرندی یکانلو )79 :1395 ،و پیچیده‌تر آنکه در معاهدات قبلی ،تنها به
ذکر نقاط عمدة مرزی اکتفا شده و خط مرزی میان دو کشور دقیق ًا مشخص نشده بود .علاوه‌بر
این ،ناامنی‌های متعددی که در ایران پیش آمد سبب شد عثمانی‌ها بسیاری از مناطق مرزی
را همچنان در تصرف داشته باشند و ایران هرگز نتوانست سیاهة مخصوص نقاط مرزی دو
کشور را در اختیار داشته باشد .این سیاهه را قرار بود عثمانی‌ها بر مبنای قرارداد کردان 5به
ایران تحویل دهند .همین امر باعث شده بود اسامی بسیاری از نقاط مرزی دو کشور فراموش
1. Mandeli
2. Zorbateya
3. Badrh
4. Jossan
.5معاهدة مرزی که در 1159ق در دورة افشارها بر مبنای معاهدة زهاب بین ایران و عثمانی منعقد شد.
16
