Page 19 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام

‫اختلافایران و عثمانی بر سر اراضی صیفی و ملخطاوی در دورۀ قاجار‬

‫شود و سرحدنشینان نیز از نقاط مرزی دو کشور اطلاعی نداشتند و اختلافات مرزی دو کشور‬
‫همچنان تداوم داشت‪ .‬در ‪1253‬ق‪ ،‬عل ‌یرضا پاشا‪ ،‬والی بغداد‪ ،‬به محمره (خرمشهر) هجوم‬
‫آورد و عشایر آنجا را قتل‌عام کرد و نزدیک بود که بین دو کشور جنگ درگیرد (مرندی‬
‫یکانلو‪ .)77 :1395 ،‬با وساطت روس و انگلیس‪ ،‬ایران و عثمانی موافقت کردند از طریق‬
‫گفت‌وگو مسائل مرزی را ح ‌لو‌فصل کنند‪ .‬بر این مبنا‪ ،‬کمیسیونی متشکل از نمایندگان ایران‪،‬‬
‫عثمانی‪ ،‬روس و انگلیس در شهر ارزنةالروم تشکیل شد و پس از چهار سال مذاکره‪ ،‬در‬

‫‪1263‬ق عهدنامة ارزنةالروم د ّوم منعقد شد (مرندی یکانلو‪.)87 :1395 ،‬‬
‫بر مبنای معاهدة مذکور‪ ،‬دو کشور توافق کردند خط و نقاط مرزی را دقیق مشخص کنند‪ .‬در‬
‫منطقة پشتکوه‪ ،‬نقاط عمدة مرزی مشخص بود؛ اما دو کشور در جزئیات حدوحدود مرزهای‬
‫این منطقه اختلافات اساسی داشتند‪ .‬درویش‌پاشا‪ ،‬مسئول تحدید حدود عثمانی‪ ،‬در خصوص‬
‫حدود مرزی ایران و عثمانی در قسمت شمالی پشتکوه‪ ،‬هم‌مرز با اراضی صیفی و ملخطاوی‪،‬‬
‫اذعان می‌کند‪« :‬هرقدر تفحص و تجسس از اطراف بدره و زرباطیه و مندلیج (مندلی) به عمل‬
‫آمد که حدود صحیحیة قدیمه (که مع ّین‌کردة دولت باشد) کجاهاست‪ ،‬کسی ندانست‪ .‬فقط‬
‫روایت کردند حدود حالیه در انتهای دامنة کو‌ههای پشتکوه است که تا اراضی بسیطه ممتد‬
‫گردیده است» (درویش پاشا‪66 :1396 ،‬ـ‪ .)68‬بر این مبنا‪ ،‬درویش پاشا دو صورت‌مجلس از‬
‫اهالی بدره و عشیرة بنی‌لام تهیه کرده و مستند به آن‪ ،‬به نقاط مرزی ایران و عثمانی در منطقة‬

‫پشتکوه اشاره کرده است (درویش‌پاشا‪.)68 :1396 ،‬‬

‫‪ .3‬سیاست‌های کلی دولت عثمانی بعد از انعقاد معاهدة ارزنةالروم‬
‫یکی از مواد مهم معاهدة مرزی ارزنةالروم رعایت قاعدة اسطاطوسکو‪ 1‬و تخطی نکردن به‬
‫خاک یکدیگر بود‪ .‬ب ‌هویژه آنکه بر مبنای گردش وکلای چهارگانه از مبدأ تا انتهای سرحدات‪،‬‬
‫قرار بر این گذاشتند تا تحدید نهای ِی حدود دو کشور‪ ،‬وضع موجود ادارة نقاط مرزی همچنان‬
‫حفظ شود‪ .‬از معاهدة ارزنةالروم و گردش وکلای چهارگانه تا انعقاد قرارداد مرزی ‪1914‬م‪،‬‬
‫دولت ایران بر مبنای معاهدة ارزنةالروم یک وجب از حدود خود به طرف قلمرو عثمانی‬

‫‪ .1‬اسطاطوسکو (‪ )Status kvo‬در لغت به معنی حفظ وضع موجود است‪.‬‬
‫قاعدة اسطاطوسکو عبارت بود از اینکه «متنازع فیها در همان حالتی که در ایام رسیدگی کمیسرهای دول‬
‫اربعه بوده‌است باقی و برقرار بماند و این قاعده از طرف دولتین و مأمورانشان در آن مناطق کامل ًا رعایت شود‬

‫و از حرکتی که خلاف آن باشد اجتناب و احتراز شود» (جعفری ولدانی‪.)646 :1376 ،‬‬

‫‪17‬‬