Page 211 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 211
گویش کردی در استانایلام
اغلب آن محققان در مورد مناطق مذكور و زبان آ نها تقریب ًا هیچ اطلاعی نداشته‌اند و اگر
داشت هاند ،نظر به تقسیمات سیاسی و اداری پیشین ،به خطا رفته‌اند.
ا زجمله این دسته محم دامین زكی ،محقق نامدار كرد و نویسنده كتاب كرد و كردستان است .او
به سال 1916م 1295/ش ،به حكم یك مأموریت رسمی به پشتكوه (ایلام فعلی) یا ب هزعم خود
به لرستان كوچك سفر م یكند ،او ضمن اقامت ده روزه ،در باب زبان و قومیت «لرها» مطالعه
م ینماید و از اینكه م یبیند زبان اهالی پشتكوه (ایلام کنونی) اینقدر به كردی نزدیك اس ت،
اظهار شگفتی م یكند .وی فاصله گویشی آنان را با كردی سلیمانیه كمتر از اختلاف گویشی
كردی بادینانی با كردی سلیمانیه م ییابد .وی كه یكی از بزرگان قضیه ُكر دپژوهی است ،توجه
نداشته است كه برای مطالعه زبان و قومیت «لرها» یك منطقه كردنشین را انتخاب كرده است و
البته طبیعی است كه از این همه نزدیكی زبانی و قومی شگف تزده شود (سارای ی.)36:1 379 ،
از زمان‌های گذشته تاکنون ،تقسیمات مختلف و متفاوتی از كردها و گویش‌های كردی
بیان شده اس ت .از این دست تقسیم‌بند یها نمون هوار به تعدادی اشاره می‌شود :امیر شر فخان
بدلیسی در شر فنامه ،كردها را به چهار دسته :كرمانج ،گوران ،كلهر و لر تقسیم كرده است .از
این تقسی مبندی به‌دست می‌آید كه از دیرباز لرها طایفه‌ای از كردها شناخته شد‌هاند ،چنان‌كه
در شرف‌نامه به تفصیل درباره لرها و حاكمانشان سخن گفته شده است.
شیخ محمدخان زبان كردی را به چهار لهجه اساسی و اصلی تقسیم می‌كند -1 :زازایی؛ -2
كرمانجی شمال كه عبارت است از :بوتانی ،حكاری ،بایزیدی ،شمدینانی؛ -3لری كه عبارت
است از :بختیاری ،لكی ،فیلی؛ -4كرمانجی شرق كه عبارت است از سوران ی ،بابانی ،مكریانی،
اردلانی ،گورانی ،كلهری .این تقسی مبندی نشانگر ناآشنایی این محقق با گویش‌های كردی
جنوبی مخصوص ًا فیلی است و سخت متأثر از تقسیم‌بندی سیاسی و اداری .چه كردی فیلی و
حتی لكی نزدیك‌ترین گویش به كلهری و گورانی است و قاعدت ًا باید در این دسته می‌آمد نه
در دسته مربوط به لری .این محقق توجه نداشته است كه لُری بختیاری با لری لرستان فعلی
متفاوت است .در این دسته‌بندی اشاره‌ای به لری رایج در لرستان نشده است.
توفیق وهبی به سال 1951م زبان كردی را به چهار دسته كرمانج ی ،لری ،گوران و زازا تقسیم
كرده است و بختیاری و لكی و فیلی را در ذیل عنوان لری ذكر است كه همان ایراداتی كه بر
تقسی مبندی خال وارد شد ،متوجه آن است .ای .م .ارانسکی 1خاورشناس روس در كتاب ارزشمند
1. E. M. Oranski
209
