Page 25 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان ایلام
P. 25
اختلافایران و عثمانی بر سر اراضی صیفی و ملخطاوی در دورۀ قاجار
درصدد بودند تا تمام اراضی مسطح نزدیک به آن (صیفی ،ملخطاوی ،باغسایی و بیات) را به
تصرف خود د رآورند (مرندی یکانلو.)127 :1395 ،
5ـ .4والیان س هگانه
تقسیم طوایف و اراضی ایالت کوچک پشتکوه میان سه والی از عواملی بود که عثمانی‌ها
را مصمم کرد تا از فرصت پیش‌آمده برای تصرف بیشتر اراضی پشتکوه استفاده کنند .با
تقسیم پشتکوه میان سه والی ،منابع مالی و استعداد جنگی پشتکوه نیز میان این‌ها تقسیم شد.
اختلافات ایشان با هم و تنش‌های مالیاتی‌شان با حکومت مرکزی باعث شد توان و تمرکزی
برای دفاع از مرزهای ایران در برابر تجاوزات مکرر نیروهای عثمانی و اعراب باقی نماند.
حس نخان والی از دورة فتحعلی‌شاه قاجار تا سال 1255ق حاکم پشتکوه بود .بعد از وفاتش،
حکومت مرکزی والی‌گری پشتکوه را میان سه فرزندش تقسیم کرد (ساکما :1سند شمارة
158ـ164ـ7396ـ .)295هرگاه حکومت مرکزی یکی از سه والی را به والی‌گری کل پشتکوه
منصوب م یکرد ،آن والی رعایای دیگر وال یها را تحت فشار قرار م یداد (ساکما :سند شمارة
7396ـ295ـ158ـ .)164در این میان ،اراضی صیفی و ملخطاوی سهم حیدرخان 2بود .به
نظر م یرسد یکی از عوامل مهمی که باعث شد عثمان یها بنای مداخله و ادعای ارضی در این
مناطق کنند این بود که در سا لهای 1277و 1278ق ،این دو طایفه از ترس عبا سقلی‌خان،
والی پشتکوه ،پناهندة خاک عثمانی شدند و در میان اعراب عثمانی سکنا گزیدند و به این
واسطه ،عثمانی‌ها املاک آن‌ها را تصرف کردند .پس از اینکه حکومت مرکزی عباس‌قلی‌خان
را ب ه‌سبب ب یکفایتی در پرداخت مالیات و دفاع از مرزهای ایران عزل کرد و پسرعموی
او ،حسین‌قل یخان پسر حیدرخان ،را به والی‌گری پشتکوه منصوب کرد ،این طوایف از وی
مطمئن شدند و به پشتکوه بازگشتند؛ اما عثمانی‌ها ملک توشمال ملخطاوی را توقیف کردند
و آب را به روی مزارع صیفی و ملخطاوی بستند و آن اراضی را تصرف کردند (ساکما :سند
شمارة 152ـ7396ـ.)295
.1کوته‌نوشت سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران
.2حیدرخان ،فرزند حس نخان والی ،از سال 1255ق تا اوایل دهة 1270ق بر قسمت شمال صفحة محکی
حاکم بود .کمی بعد ،فرزندش حسی نقلی‌خان ابوقداره بر سراسر پشتکوه حاکم شد.
23
