Page 32 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کرمانشاه
P. 32
تاریخ،فرهنگوهنراستانکرمانشاه
.7نتیج هگیری
بررسی تحولات شهر و بازار کرمانشاه در دورة قاجار نشان م یدهد که گسترش بازار با
توجه به عناصر‌گوناگون با عملکردهای مختلف سیاسی -اقتصادی در چارچوب یک نظام
سامان‌یافته بود .راه‌های تجاری اصلی شرق به غرب از میان بافت قدیم به شک لدهی بازار از
شرق به غرب کرمانشاه مؤثر بود .در این مسیر تجاری اماکن متعددی احداث شد که کالاها از
این مسیر به خارج و بالعکس مبادله می‌شد .علاوه‌بر این از ابتدای دوره ،بازار به‌شکل منطقی
برآیند نیازهای شیوة تولید مناطق مختلف بود و کالاهای محلی داد و ستد می‌شد و مجموعة
بازار همگی یا برخی از جنبه‌های تولیدی ،عمد‌هفروشی و خرد‌هفروشی را در هم‌آمیخته بود.
یافت ههای پژوهش حاکی است از اواسط دورة قاجار با استقرار گمرک غرب ایران در
کرمانشاه و گسترش تجارت بی نالمللی در جهت ایجاد بازار مصرف و تأمین مواد اولیه صنایع
ماشینی اروپا ،نقش تجاری بازار کرمانشاه افزایش یافت؛ در حال یکه از ابتدا تا اواسط دوره ،شیوة
تولید خرد‌هکالایی ،کو چروی و دهقانی سه مبری بود ،تولید کالایی نشد .در این شرایط مناسبات
سرمای های در بیرون از شی و‌ههای تولید به بازار تحمیل شد و دیگر تا انتهای دوره ،تغییری در
این شیوة تولید به وجود نیامد .ب هنظر م یرسد از میانة دورة قاجار رونق بازار برخاسته از نیازهای
اقتصاد داخلی نبود .وجود عوامل خارجی موجب رونق تجارت و گسترش کالبد بازار شد ،اما
موجب توسعة آن نشد .نیازهای بازار جهانی ،بازار کرمانشاه را مدتی رونق بخشید و سبب رشد
فضاهای کالبد یآن شد تا بدین طریق تجارت کشو ر در دست شرک تهای اروپایی قرا رگرفت و
محصولات ماشینی اروپا به ایران وارد و مواد اولیه تولید شده از ایران صادر شد.
دیگر نتایج تحقیق نشان م یدهد؛ در این دوره رشد کالبدی و گسترش فعالیت اقتصادی بازار
از سویی مبتنی بر توانای یهای شهر کرمانشاه بوده است و از سوی دیگر عامل تجاری (گمرک) و
بازار در مسیر ارتباط کاروا نهای تجاری ،در توسعة شهر دخیل بودند .قرا رگرفتن بازار در مرکز
شهر سبب شده بود تا را‌هها با انشعاب و حرکت به سم تآن به حالتی شعاعی توسعه یافته و بر
اهمیت تجاری شهر بیافزاید .در اواخر این دوره ب هرغم ای نکه بازار کرمانشاه بخشی از راه تجاری
ایران به بی نالنهرین بود و کاروا نهای تجاری د ر این مسیر در رفت وآمد بودند ،اما بازار در بطن
مناسبات تولیدی منطقه قرار‌نداشت .بلکه حوز‌های منفک بود که از منطق درونی خود پیروی
م یکرد و فعالیت تجار یآن ناشی از تصمیمات شرک تهای خارجی و حکومت قاجار در اخذ
عوارض گمرکی بود .از ای ن رو در این دوره بازار نقش بارانداز داشت که ب هتدریج با تغییر شرایط
30
