Page 47 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کرمانشاه
P. 47
موقعیتتجاریکرمانشاه در دورۀ قاجار ...
تجارتی محدودی نیز انجام م یداد و از این شهر تریاک همدان ،نهاوند و بروجرد ،قالی و صمغ
کردستان ،پشم و مازوج ،کشمش و خشکبار ملایر و در صورت نیاز گندم و برنج به بغداد صادر
می‌شد (اوبن .)340:1362 ،فرش‌های کردی موجود در بازارهای اسلامبول و دیگر شهرهای
بزرگ مشرق زمین از این منطقه صادر می‌شود .کرمانشاه علاوه‌بر منابع غنی لبنی از حیث
غلات نیز در وضعیت مناسبی قرار‌داشت به‌طوری که کشت و تولید غلات بیش از نیاز آنجا
بود ،اما به علت فقدان راه ارتباطی مناسب به مناطق دیگر فرستاده نمی‌شد .اضافه محصول غله
این منطقه در سال 1875م1292/.ق .در حدود 110000تن بود (کرزن ،1387 ،ج )707 :1و
محصول غله مناطقی چون زهاب نیز از راه بغداد برای بازرگانان ترک و عرب فرستاده می‌شد.
بازرگانان این غلات را سر خرمن خریداری و ب هوسیله قاطر و شتر بدون پرداخت حقوق
گمرکی صادر م یکردند و از این راه سود سرشاری به‌دست م یآورند (راولینسون:1362 ،
.)8کرمانشاه در زمینه تولید پشم گوسفند نیز مستعد و یکی از دلایل مرغوبیت قالی‌های این
منطقه به کیفیت بالای پشم‌آن بود (کیهان )288 :1311 ،پشم گوسفند و بز به مقادیر کلی از
ایران صادر می‌شد و کرمانشاه و کردستان از مراکز عمده این صنعت بودند (کرزن،1387 ،
ج .)607 :2محصولات این نواحی چون غلات ،گردو و پشم به‌واسطة ظرافت نزد قالیبافان
بین‌النهرین طرفداران زیادی داشت و در صورت رونق صادرات ،کرمانشاه می‌توانست با سایر
مراکز بازرگانی مهم ایران برابری کند (گروته.)100 :1369 ،
ابوت در سال 1850م1267/.ق .کرمانشاه را «شهرکی» با حدود پنج‌هزار خانوار توصیف
کرده و می‌نویسد :که تمام آنچه روزگاری شهر را از نظر تشکیلات دولتی و بازرگانی مهم
نشان م یداد ،تخریب شده است .جماعت بازاری و تاجرش حدود پنجاه تاجر خرد‌هپا است
که مشغول دادوستد محدودی با مناطق اطراف و عمدت ًا بغداد ،اصفهان ،تبریز ،کاشان و همدان
هستند .از وفور محصولاتی چون گندم و جو ،پنبه ،تریاک (فقط برای مصرف محلی) ،حبوبات،
کتیرا و انگور ،سقز و فرش و همچنین از صدور قاطر و مادیان به مقدار بسیار به بغداد و
اصفهان نام م یبرد .وی در ادامه ،ارزش واردات پارچه‌های پنبه‌ای ،پشمی و ابریشمی اروپایی
به این شهر از طریق تبریز را حدود 25000هزار پوند می‌داند (ابوت.)170 -166 :1396 ،
جکسن در سال ۱۳۲۱ق1903/.م .با اشاره به موقعیت مناسب کرمانشاه از نظر بازرگانی و
واردات کالاهای خارجی به این شهر از جمله پارچه‌های انگلیسی ،قند فرانسوی ،سیگارهای
عثمانی و آبجوی دانمارکی که از طریق انگلستان وارد می‌شد ،صادرات اجناسی چون تریاک
45
