Page 26 - فصل سوم-بناها، آثار و اشیای باستانی و تاریخی/ استان کردستان
P. 26
/25استان کردستان
سالارسعید ،رون شمالی -جنوبی در دو اشکوب همکف و اشکوب فوقانی دارد .نمای ساختمان آجری با تزئینات گرهچینی
است که در نمای شمالی -جنوبی ،بر روی سردرها و پنجرهها انجام شده است .نماسازی و گرهچینیهای آجری سردر بنا با
طرح خفته و راسته ،هره چینی ،قطار و دندانموشی است .افزونبر تزئینات آجری ،حجاری و اجرای طرح و نقش برجستة
گیاهی روی سنگهای مرمری و آهکی ازارة داخل حیاط ،ارسی هفت لنگه با طرح منحصر و باریک و بالارونده و گرهچینی
کام و زبانة چوب و شیشه از دیگر تزئینات بنا بوده که همگی هنر استادکاران بومی را نشان میدهند.
مالکیت بنا خصوصی است و در اصل مربوط به خانواده شیخالاسلام است و وارثین در سال 1340آن را به مرحوم
ملاصدیق مجتهدی فرزند ملاعبدالعظیم مجتهدی از علمای کردستان واگذار کردند که از آن سال به بعد ،به نام خانة مجتهدی
معروف است (همان.)189 ،
.13خانة آیتالله مردوخ
این بنا در جنب بازار محلة قطارچیان و در کوچه مردوخ در شهر سنندج واقع شده است و مساحت تقریبی 1100
مترمربع دارد که در دو طبقه و زیرزمین و به شیوة معماری درونگرای دورة قاجار ساخته شده است .همچنین بنا دو بخش
اندرونی و بیرونی دارد که بخش بیرونی آن بهدلایل مختلف تخریب شده و امروزه اثری از آن باقی نمانده است .بخش
اصلی (اندرونی) بنا ،با الگوی ساخت سهدری -سهقسمتی در اطراف شاهنشین ساخته شده است .ایوان ستوندار گچبریشده
در طبقة فوقانی آن جلوه و ابهت خاصی به بنا بخشیده و حکایت از ترکیب معماری بومی و معماری مناطق مرکزی ایران
دارد.
نوع دسترسی به فضاهای داخلی ،نشانة پیروی بنا از الگوهای ثابت معماری ایرانی است .صحن بزرگ و وسیع با انبوه
درختان ،بنا را در بیرون خانه و از دید افراد محفوظ میکند .در حیاط چهارگوش ،راهپلة ورودی از دو سوی تالار شاهنشین،
راه دسترسی به فضاها را معین کرده است.
از تزئینات وابسته به معماری بنا میتوان به گچبریهای داخلی و خارجی روی سرستونها اشاره کرد که شامل نقشهای
مختلفی همچون برگ انگوری ،اشکال دالبر ،ستون گرد و کله قلابی در فضای شاهنشین و نقشهای گیاهی در سرستون ایوان
است .گرهچینی زیبا و پرکار چوبی کتیبة درها و پنجرهها از دیگر تزئینات چشمگیر است .ترکیب قوارهبری در کتیبة
بازشوها و شیشههای رنگی داخل بنا جذابیت خاصی به آن بخشیده است .این بنا فضاهای سردر ،دالان ورودی طولانی و
اتاقهای مخصوص سرایداری دارد که در مالکیت بعدی تخریب و تغییرات زیادی در بخشهای آن به وجود آمد.
این خانه جزو دستة دوم خانههای ثروتمندان و بازاریان شهر سنندج است .در این ساختمان ،آب جاری وجود داشته و
سیستم دفع فاضلاب آن سنتی بوده است .تاریخ دقیق ساخت این بنا مشخص نیست؛ اما به احتمال زیاد ،زمان ساخت آن
به اواسط دورة قاجار برمیگردد و وجهتسمیة آن از مالکیت آیتالله شیخ محمد مردوخ کردستانی ،عالم و مورخ سنندجی
گرفته شده است (همان.)196 ،
