Page 19 - فصل هفتم-اماکن مذهبی و آئینی/ استان کردستان
P. 19
/19استان کردستان
شمالغربی شهر واقع بود که در بالای شهر در مخزنی جمع و سپس بهوسیله لوله آهن و تمبوشه 1به شهر هدایت میشد و
پس از گذشتن از مسجد ،محلة چهارلان را آبرسانی میکرد .این قنات به نام اماناللهخان نیز مشهور است .برخی هم اعتقاد
دارند كه قنات این مسجد با قنات مسجد دارالامان یكی است؛ چراکه ظاهراً اماناللهخان برای مسجد دارالامان قناتی احداث
كرده است .مسجد دارالامان در اصل ناتمام ماند و مرحوم غلامشاهخان بهسختی آن را به اتمام رساند .در حال حاضر ،آب
قنات در حوض بزرگ صحن مسجد جمع نمیشود؛ ولی در گذشته رونق خاصی داشت .آب حوض بزرگ ،سرویسهای
بهداشتی و آب شرب هم از این قنات بوده است.
مصالح ساختمانی استفادهشده در این بنا ،سنگهای مرمر ازارهها ،ستونهای داخل شبستان و بهطورکلی بخشهای عمدة
مسجد -مدرسه از محلی به نام قصلان 2تأمین میشد .قصلان هماکنون یكی از نقاط مهم استان در راستای تأمین سنگهای
مرمر است و درگذشته نیز معادن بسیار غنی سنگ مرمر داشت .در برخی متون به آوردن كاشیكار و حتی كاشی از اصفهان
نیز اشاره شده است؛ اما بقیة مصالح مانند سنگ ،آجر ،چوب ،گچ و آهك از محل تأمین میشد .بیشتر مصالح استفادهشده
در بنا ،بهجز كاشیها ،از مصالح بومآورد بودند (زندی و رحیمی1396 ،ب.)17 :
از مهمترین تزئینات بنا میتوان به کاشیکاریهای گستردة هفترنگ اشاره کرد که در نماهای داخلی و خارجی بنا بهویژه
در ایوانهای جنوبی و شرقی دیوارهای حیاط مدرسه و نمای حجرهها بهصورت وسیع دیده میشود .درواقع ،تمامی نما ،رو به
صحن میانسرای مدرسه و نمای دو ایوان اصلی و بزرگ شرقی و جنوبی و نیز بخش فوقانی محراب با استفاده از این عامل
زینت یافتهاند؛ کاشیهایی با لعاب چندرنگ که بخشی از این کاشیها فروریختهاند و کاشیهایی که کمتر در معرض عوامل
طبیعی قرار داشتهاند ،تاکنون سالم ماندهاند .طرحهای تزئینی از گل و گیاه بهصورتهای اسلیمی در درون و ترنج و نیمترنج در
اطراف ،که بهعنوان طرح مرکزی محسوب میشوند ،ظاهر شدهاند .کاشیهای معقلی که بههنگام مرمت ،جای کاشیهای با لعاب
چندرنگ را گرفتهاند و عناصر هندسی بهصورت ستارههای هشتپر یا گلهای هندسی ،بیشترین سهم را در تزئین بنا به خود
اختصاص دادهاند .همچنین از کاشیهای معرق در تزئین گلدستههای دوگانة بنا استفاده شده تا در مواقع لزوم بهراحتی بتوان
نسبت به تعویض اجزای آن اقدام کرد .کاشیهایی با خطوط ثلث و نستعلیق با رنگ سفید و زمینة آبی را میتوان ازجمله عناصر
تزئینی مهم بنا دانست.
یکی دیگر از عناصر تزئینی مسجد دارالاحسان ،تزئینات آجری آن است که از آجرهای قالبی بیلعاب و لعابدار تشکیل
شده است .آجرهای لعابدار از سه رنگ فیروزهای ،آبی تیره و مشکی تشکیل شده است .تزئینات آجری این بنا در سنندج
منحصربهفرد است و در هیچ نمای دیگر به وسعت دارالاحسان از تزئینات آجری ،آن هم آجرهای لعابدار استفاده نشده است.
از تزئینات گچبری تنها در آرایش اطراف کتیبههای سنگی در ایوان شرقی و نیز محراب بنا استفاده شده است .به نظر میرسد
محراب که پیش از این تزئینات زیبای گچبری داشته ،امروزه فقط با قندیلهای گچی که درنهایت سادگی ساخته شدهاند ،زینت
یافته است.
:tambuše .1لولة کوتاه از جنس سفال یا سیمان که سر آنها را به هم وصل میکنند و برای انتقال آب یا فاضلاب به کار میبرند.
.2روستایی در 2/5کیلومتری بخش سریشآباد از شهرستان قروه در استان کردستان است .زبان مردم آن کردی سورانی و دین و مذهب ساکنان آن،
اسلام سنی و شیعة جعفری است .این روستا در شش کیلومتری شمالشرق قروه قرار دارد و پیشینهای بلندمدت در زمینة باستانشناسی ،تاریخ و فرهنگ
دارد.
