Page 39 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کرمانشاه
P. 39
موقعیتتجاریکرمانشاه در دورۀ قاجار ...
واقع کرمانشاه تنها راه گذر بین فلات ایران و بی نالنهرین بود و تمام کالاهایی که در مسیر بغداد
به ایران و یا بالعکس حمل م یشد؛ از این منطقه عبور م یکرد (دومرگان 79 :1339،و .)118
کرمانشاه به‌واسطة قرارگیری در مسیر زاگرس از موقعیت ویژه‌ای برخوردار بود .چنان‌که
این شهر به‌عنوان معبری ترانزیتی مورد توجه مأموران و جهانگردان اروپایی قرار داشت.
گروته ضمن اشاره به موقعیت تجاری کرمانشاه ،م ینویسد:
«مجاورت کرمانشاه با دروازههای زاگرس ،به‌عنوان یگانه گذرگاه سهل و مطمئن رشته
کوه‌های غرب ایران ،باعث شده بود که کلیه مسافران و کالاهای ایران به بین‌النهرین
و بالعکس ،از این شهر عبور کنند .به‌طور‌کلی راه‌های دیگری که فلات ایران را به
بین‌النهرین متصل می‌کند شامل :راه ساوجبلاغ رواندوز ،راه لینچ توسط انگلیسی‌ها که
اصفهان را به اهواز وصل می‌کند و راه‌هایی چون سلیمانیه به سنندج که ناامن است.
بنابراین تمام ایالت لرستان ،بروجرد ،نهاوند ،ایالت کردستان به مرکزیت سنندج
و ایالت همدان زیر پوشش کرمانشاه به‌عنوان مرکز توزیع کالا قرار گرفته است»
(گروته.)97-96 :1369 ،
اوبن در اوایل قرن بیستم‌با اشاره به گزا رش‌های فوریه در حدود پنجاه سال قبل از آن که
کرمانشاه را شهری ناچیز و ویران دیده بود ،جمعیت کرمانشاه را بیش از پنجاه هزار تخمین
زده و این شهر را در سایة تجارت با بغداد در حال ترقی و پیشرفت م یبیند .وی ضمن اشاره
به موقعیت شهر کرمانشاه به‌عنوان نقطه‌ای کم ارتفاع در نزدیکی دروازههای زاگرس و تنها
راه عبور به داخل رشته کوه کردستان ،مسیر کرمانشاه را طبیعی‌ترین میدان عرضه و راه صدور
کالا برشمرده است (اوبن .)339 :1362 ،همچنین کرمانشاه از برخی زیرساخت‌های لازم
همچون سرویس چاپار و چاپارخانه و پس تخانه‌ای برای تعویض چهارپایان برخوردار بود
(کرزن ،1387 ،ج.)91 :1
از سوی دیگر رقابت روس و انگلیس در نقاط مختلف دنیا از جمله قسطنطنیه (استانبول)،
آسیای‌مرکزی ،شرق دور در کشمکش‌های آنان در ایران نیز تأثیرگذار بود .در حالی‌که
پیشروی روس‌ها در ترکستان و ماورای خزر ،به مدت حدود بیست سال در جریان بود و
قشون روس از ناحیة قفقاز به ثروتمندترین و پرجمعی ت‌ترین ایالات ایران دسترسی داشت؛
کران ههای خلی جفارس دستخوش نفوذ نیروهای بریتانیا بود .بازرگانی ایران با هر دو کشور
در مقیاسی ن هچندان بزرگ جریان داشت ،اما آنان به ارزش بالقوة بازار ایران پی برده بودند.
37
