Page 40 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کرمانشاه
P. 40
تاریخ،فرهنگوهنراستانکرمانشاه
هر دو ابرقدت تلاش داشتند از راههای مختلف از جمله نفوذ در مقامات ،گسترش بازرگانی،
امتیازات و تهدیدات ،برتری خود را به ایران تحمیل کنند .برای نیل به هریک از این مقاصد،
نیاز ب ه سلطه بیشتری بر خاک ایران وجود داشت و از همین رو اهمیت مسئله حمل و نقل و
راههای مواصلاتی برای هر دو کشور ب هویژه در اواخر سدة نوزدهم ،آشکار م یشود (کاظمزاد،
.)135 :1371از منظری دیگر ایران به سبب قرارگرفتن در همسایگی هندوستان ،همواره
در کانون توجه استعماری کشورهایی چون انگلستان و روسیه بود .با نفوذ بریتانیا در هند،
تأسیس کمپانی هند شرقی و اهمیت یافتن نقش تجارت هندوستان در توسعة صنعتی بریتانیا،
اهمیت ایران از حیث جغرافیایسیاسی و راهبردی برای انگلستان برجسته شد .برای حرکت
بهسوی هند از سوی رقبای انگلستان ،دو راه وجود داشت .نخست راه دریایی که به علت تفوق
دریایی انگلیس دسترسی به این راه بسیار دشوار بود و راه دیگر خشکی .روسیه از دو راه
شمال (آسیا یمیانه) یا غرب (ایران) میتوانست به هند برسد .همچنین در طول دورة قاجار
دسترسی بهآبهای آزاد و به تبعآن اهمیت ایران بهمنزلة پل ارتباطی روسیه با خلی جفارس
و اقیانوس هند همواره مدنظر بوده است .نخست راه دریایی که به این ترتیب در طول این
دوره همواره شاهد رقابتی تنگاتنگ مابین این دو قدرت در سرتاسر فلات ایران در حوزههای
مختلف هستیم.
در طول سا لهای 1800م1215/.ق .و 1914م1336/.ق .باوجود موانعی چون کاهش
صادرات بهدلیل کاهش تولید محصولاتی چون ابریشم ،کاهش واردات (ب هدلیل عواملی
چون ناکامی شرک تهای داخلی) و رویدادهایی مانند بحرانهای مالی در بازارهای جهانی و
جن گهای بینالمللی ،همچنان تجارت خارجی ایران افزایش حجم را تجربه کرد .در زمینه
ساخت و ترکیب تجارت ،افزایش واردات کالاهایی چون چای و شکر و صادرات اجناسی
چون تریاک و قالی صورت گرفت (عیسوی.)108-107 :1362 ،
تحول اصلی تجارت ایران در نیمه اول قرن نوزدهم؛ افزایش تجارت با انگلستان از طریق
ترکیه ،خلی جفارس و نیز هند بود .از جمله مسیرهای ترانزیت کالاهای تجاری ،خط ارتباطی
بین خلی جفارس و بغداد بود که از فلات ایران و کرمانشاه م یگذشت و گاهی ب ه سمت شمال
متمایل م یشد که در ای نصورت کردستان نیز در این مسیر قرار م یگرفت .از سوی دیگر افتتاح
کانال سوئز در سال ۱۸۶۹م۱۲۸۶ /.ق .و رونق کشت یرانی در دجله ،موجب افول راه تجاری
طرابوزان (ب هواسطه رقابت راه قفقاز روسیه و راه خلی جفارس) و احیای تجارت ب هویژه تجارت
38