Page 40 - تاریخ، فرهنگ و هنر استان کرمانشاه
P. 40

‫تاریخ‪،‬فرهنگوهنراستانکرمانشاه‬

‫هر دو ابرقدت تلاش داشتند از‌ راه‌های مختلف از جمله نفوذ در مقامات‪ ،‬گسترش بازرگانی‪،‬‬
‫امتیازات و تهدیدات‪ ،‬برتری خود را به ایران تحمیل کنند‪ .‬برای نیل به هریک از این مقاصد‪،‬‬
‫نیاز ب ‌ه سلطه بیشتری بر خاک ایران وجود داشت و از همین رو اهمیت مسئله حمل و نقل و‬
‫راه‌های مواصلاتی برای هر دو کشور ب ‌هویژه در اواخر سدة نوزدهم‪ ،‬آشکار م ‌یشود‌ (کاظم‌زاد‪،‬‬
‫‪ .)135 :1371‬از منظری دیگر ایران به سبب قرار‌گرفتن در همسایگی هندوستان‪ ،‬همواره‬
‫در کانون توجه استعماری کشورهایی چون انگلستان و روسیه بود‪ .‬با نفوذ بریتانیا در هند‪،‬‬
‫تأسیس کمپانی هند شرقی و اهمیت یافتن نقش تجارت هندوستان در توسعة صنعتی بریتانیا‪،‬‬
‫اهمیت ایران از حیث جغرافیای‌سیاسی و راهبردی برای انگلستان برجسته شد‪ .‬برای حرکت‬
‫به‌سوی هند از سوی رقبای انگلستان‪ ،‬دو راه وجود داشت‪ .‬نخست‌ راه دریایی که به علت تفوق‬
‫دریایی انگلیس دسترسی به این راه بسیار دشوار بود و راه دیگر خشکی‪ .‬روسیه از دو راه‬
‫شمال (آسیا ‌یمیانه) یا غرب (ایران) می‌توانست به هند برسد‪ .‬همچنین در طول دورة قاجار‬
‫دسترسی به‌آب‌های آزاد و به تبع‌آن اهمیت ایران به‌منزلة پل ارتباطی روسیه با خلی ‌جفارس‬
‫و اقیانوس هند همواره مدنظر بوده است‪ .‬نخست راه دریایی که به این ترتیب در طول این‬
‫دوره همواره شاهد رقابتی تنگاتنگ مابین این دو قدرت در سرتاسر فلات ایران در حوزه‌های‬

                                                                  ‫مختلف هستیم‪.‬‬
‫در طول سا ‌لهای ‪1800‬م‪1215/.‬ق‪ .‬و ‪1914‬م‪1336/.‬ق‪ .‬باوجود موانعی چون کاهش‬
‫صادرات به‌دلیل کاهش تولید محصولاتی چون ابریشم‪ ،‬کاهش واردات (ب ‌هدلیل عواملی‬
‫چون ناکامی شرک ‌تهای داخلی) و رویدادهایی مانند بحران‌های مالی در بازارهای جهانی و‬
‫جن ‌گهای بین‌المللی‪ ،‬همچنان تجارت خارجی ایران افزایش حجم را تجربه کرد‪ .‬در زمینه‬
‫ساخت و ترکیب تجارت‪ ،‬افزایش واردات کالاهایی چون چای و شکر و صادرات اجناسی‬

                       ‫چون تریاک و قالی صورت گرفت (عیسوی‪.)108-107 :1362 ،‬‬
‫تحول اصلی تجارت ایران در نیمه اول قرن نوزدهم؛ افزایش تجارت با انگلستان از طریق‬
‫ترکیه‪ ،‬خلی ‌جفارس و نیز هند بود‪ .‬از جمله مسیرهای ترانزیت کالاهای تجاری‪ ،‬خط ارتباطی‬
‫بین خلی ‌جفارس و بغداد بود که از فلات ایران و کرمانشاه م ‌یگذشت و گاهی ب ‌ه سمت شمال‬
‫متمایل م ‌یشد که در ای ‌‌نصورت کردستان نیز در این مسیر قرار م ‌یگرفت‪ .‬از سوی دیگر افتتاح‬
‫کانال سوئز در سال ‪۱۸۶۹‬م‪۱۲۸۶ /.‬ق‪ .‬و رونق کشت ‌یرانی در دجله‪ ،‬موجب افول راه تجاری‬
‫طرابوزان (ب ‌هواسطه رقابت راه قفقاز روسیه و راه خلی ‌جفارس) و احیای تجارت ب ‌هویژه تجارت‬

                                  ‫‪38‬‬
   35   36   37   38   39   40   41   42   43   44   45