Page 9 - فصل چهارم-آداب و رسوم/ استان کردستان

‫‪ / 9‬استان کردستان‬

‫بهرسم تبرک و برای شفای بیماران قطعهای از تختهسنگ کنار مزار پیرشالیار را میشکنند و با خود میبرند‪ .‬آنها بر این‬
‫باورند که کرامت پیرشالیار باعث تبرک این سنگ شده و هرساله دوباره سبز خواهد شد (همان‪.)21 ،‬‬

‫به نظر میرسد این مراسم‪ ،‬یادگار روزگار پرستش مهر در این سامان باشد‪ .‬مراسمی که در آن ایزد مهر‪ ،‬برکت بخشنده‬
‫را در چهلمین روز زایش‪ ،‬در آن هنگام که زمین شروع به سبزشدن میکند و گوسفندان بار بر زمین مینهند‪ ،‬میستاید و با‬
‫ریختن خون قربانی‪ ،‬یاد ایزد حامی دهقانان و تولیدکنندگان را گرامی میدارد‪ .‬ایزدی که با کشتن گاو باعث برکت کشت و‬
‫دام و روییدن رستنی و گیاهان سودمند و خرمی و شادیها در زمین میشود و پیروان او در مهرابهای باستانی‪ ،‬بقایای‬
‫متبرک را که در شمعدان سنگی است بر سکوهای چوبی پاس میدارند و جانشین او نیز پیری با کرامات مشابه است (زارعی‪،‬‬

‫‪.)52 :1392‬‬

‫‪ .2‬مراسم کوسهگردی‬
‫کوسهگردی یکی از رسوم کهن ایرانی است که در مناطق کوهستانی و بهویژه مناطق وابسته به جامعة دامداری و شبانی‬
‫رایج است‪ .‬این رسم در مناطق شرقی استان برگزار میشود و نشانگر آغاز و پایان مراسم شبانی در آخر پاییز و اوایل‬

‫زمستان است‪.‬‬
‫مراسم کوسهگردی را چوپانان هر روستا با چند نفر همراه در اوایل زمستان و بهعبارتی در شب یلدا برگزار میکنند‪.‬‬
‫چوپان با پوشیدن لباسهای گشاد‪ ،‬سیاه کردن صورت با زغال‪ ،‬قرار دادن جارو روی گوشها‪ ،‬بستن دستاری سفید و آویزان‬
‫کردن از پیش رو‪ ،‬نقش کوسه را بازی میکرد‪ .‬پسر نوجوانی با پوشیدن لباس زنانه‪ ،‬نقش زن کوسه و چند نفر دیگر نیز‬
‫نقش همراهان کوسه را داشتند‪ .‬کوسه و همراهان در شب یلدا‪ ،‬سرزده وارد خانههای مردم روستا میشدند و به اجرای نمایش‬
‫میپرداختند‪ .‬کوسه در آغاز با چوبدستی خود به سراغ آغل گوسفندان میرفت و با نواختن در آغل و خواندن تکبیت‬
‫« َپهز َوه ُدوا َنه‪ِ ،‬به ِزن َوه سیا َنه‪ /‬خُوا بَه َره کَه ت با َبه م درگا و بانَه» با این مضمون که «گوسفند دوتایی بیاورد و بز سهتایی‬
‫بزاید‪ /‬امید که خداوند به این خانه برکت عطا کند»‪ ،‬اهالی خانه را از ورود خود و همراهان آگاه میکرد‪ .‬بعد کوسه با حرکات‬
‫موزون‪ ،‬اهالی خانه را میخنداند‪ .‬در پایان‪ ،‬صاحبخانه مبلغی وجه نقد و آذوقه را که شامل قند‪ ،‬روغن‪ ،‬چای‪ ،‬گندم و‪ ...‬بود‬
‫بهعنوان هدیه به کوسهگردان میداد‪ .‬همراهان کوسه‪ ،‬هدایا را جمعآوری میکردند و سپس وارد خانة دیگری در روستا‬

‫میشدند (همان‪.)47 :1386 ،‬‬

‫‪ .3‬دعای باران‬
‫ازجمله زیباترین مراسمی که در مناطق کردنشین ایران و ازجمله استان کردستان برگزار میشد‪ ،‬مراسم «بو َکه بارانی» یا همان‬
‫«عروس باران» است‪ .‬این مراسم معمول ًا در فصول خشکسالی و یا سالهای کم بارش انجام میگرفت‪ .‬رسم بر این بود که زنان‬
‫سالمند‪ ،‬بر تن یک عروسک از چوب ساختهشده‪ ،‬لباسهای رنگی میکردند و تعدادی از دختران و پسران جوان‪ ،‬عروسک را‬
‫در دست گرفته و خانهبهخانه در روستا میچرخاندند‪ .‬هریک از خانههای روستا پیشکشی به عروسکگردانها میدادند که بیشتر‬
‫شامل تخممرغ‪ ،‬نقل‪ ،‬کشمش‪ ،‬شیرینی و یا گردو بود‪ .‬صاحبخانه با ریختن آب بر سر عروسک‪ ،‬سنجاقی را به لباس عروسک‬